Wokół projektu biografii Adama Podgóreckiego: wyzwania koncepcyjne, metodologiczne i społeczne

Abstract

Życie Adama Podgóreckiego, obfitujące w paradoksy i dramatyczne zwroty, pozostaje słabo rozpoznane. Z tego względu artykuł w pierwszej kolejności ukazuje krótki szkic biograficzny polskiego badacza, bazujący na wspomnieniach oraz dokumentach, w tym osobistych. Szczególną uwagę poświęcono latom powojennym, w tym okresowi studenckiemu oraz udziałowi Podgóreckiego w Klubie Logofagów, niezwykłej i nieoficjalnej grupie dyskusyjnej. Tekst wskazuje również na cenę, jaką naukowcy „nieposłuszni w myśleniu” musieli płacić w reżimie komunistycznym. W tym kontekście przypadek Podgóreckiego odkrywa mechanizmy stopniowego wykluczania w środowisku naukowym skutkującego w ostateczności przymusową emigracją z kraju. Ważna jest tu także rola, jaką odegrała w życiu Podgóreckiego Służba Bezpieczeństwa. Po drugie, artykuł analizuje różne socjologiczne podejścia do biografii. Podkreślono w nim pewne ograniczenia oraz bariery o charakterze koncepcyjnym i metodologicznym. Pisanie biografii ukazane jest również jako praktyka społeczna, uwikłana w rozstrzyganie dylematów kariery naukowej biografa oraz jako wyzwanie dla aktualnej hierarchii w polskim środowisku socjologicznym.

Podgórecki’s path of life, abounding in paradoxes and dramatic turning points, remains uncharted. Therefore, this article offers, first, a brief sketch of Adam Podgórecki’s biography, based on memoirs, original works, official documents, and other “personal documents.” In particular, the post-war years are analyzed, including student period and participating in the Club of the Logophagoi, a unique, unofficial discussion group. The experience of the communist order in the academia indicates a real price to be paid for those “disobedient in thinking.” The case of Podgórecki reveals the mechanisms of gradual exclusion and, as a result, an exile from the country. Discrete, yet, the powerful role of communist secret service is also recognized. Secondly, the text presents some problems concerning writing a biography of an intellectual. The author explores different sociological approaches to biography. Certain conceptual and methodological constraints and obstacles are emphasized here. Writing a biography is also shown as a social practice which requires facing dilemmas concerning career path of a biographer, as well as a challenge to a hierarchy within Polish sociological milieu.