Walter Benjamin und die Zahl. Anmerkungen zum Verhältnis von mathematisch-logischer Denkform und essayistischer Schreibweise bei Walter Benjamin

Abstract

In der Philosophie Walter Benjamins lässt sich eine Tendenz zu einem Ineinanderumschlagen und Sich-Übereinanderschieben zweier Einheiten beobachten – der Einheit der Zahl (als Begriffsidentität) und der Einheit der Konfiguration (als Bild). Die Folge davon ist der Umstand, dass Benjamin – wie bereits Adorno bemerkt hat – anstelle der ‚verpflichtenden Aussage‘ eine metaphorische setzt, dass er über einen Begriff spricht, jedoch im Modus des Bildes. Im vorliegenden Artikel wird aufgezeigt, dass der von Benjamin, wie es scheint, intendierten Unzulänglichkeit der Trennung von Mythos und Geschichte, der Kritik am Technischen und einer Faszination für das Meta-Technische, sein ambivalentes Verhältnis zur Zahl (als der unbedingten Grenze) zugrunde liegt.

A perceptible tendency in Walter Benjamin’s philosophy is the mutual substitution and overlapping of the two distinct unities – that of the number (as an identity of idea) and that of configuration (as a picture). Therefore, as already Adorno observed, Benjamin in lieu of a ,binding statement‘ postulates a figurative statement, for even though he talks of an idea, he presents it in visual terms, as a picture. The paper aims to demonstrate that lack of a sufficiently precise distinction between myth and history, criticism of technique and fascination with meta-technical space – which appears to be Benjamin’s intention – has its source in his ambivalent attitude to the number (as an indispensable boundary).

W filozofii Waltera Benjamina można zaobserwować tendencję do wzajemnego zmieniania się i zachodzenia na siebie dwóch jedności – jedności liczby (jako tożsamości pojęcia) i jedności konfiguracji (jako obrazu). Konsekwencją tego jest okoliczność, iż Benjamin – jak zauważył już Adorno – zamiast ,wypowiedzi zobowiązującej‘ ustanawia wypowiedź metaforyczną, iż mówi o pojęciu, lecz czyni to na sposób obrazu. Niniejszy artykuł wykazuje, iż niedostateczność oddzielenia mitu i historii, krytyki techniki i oczarowania przestrzenią meta-techniczną, która wydaje się być intencją Benjamina, ma swe źródło w jego ambiwalentnym stosunku do liczby (jako koniecznej granicy).