"Struwwelpeter", "Anti-Struwwelpeter" und "Złota różdżka". Ein pädagogisches Bilderbuch zum „Leviten lesen“ im Vergleich

Abstract

Im vorliegenden Artikel wird das narrative Verfahren des Bilderbuches erörtert. Hier kommt HEINRICH HOFFMANNs Struwwelpeter die Rolle eines Vorreiters zu. Wort und Bild sollen als gleichrangige Bestandteile des Textganzen Kinder zu Gehorsam und bravem Verhalten animieren. Gleichzeitig verweisen sie auf die Einstellung des Verfassers zur Regulierung von kindlichem Verhalten. Allerdings herrscht unter Bilder-buchautoren Uneinigkeit darüber, was als musterhaftes Verhalten einzustufen ist. Dies schlägt sich entsprechend in der Wort- und Bilddarstellung nieder. Beispiele hierfür bieten Der Anti-Struwwelpeter und Złota różdżka, die mit dem ursprünglichen Struw-welpeter-Text verglichen werden. Zusätzlich enthält der Artikel Kommentare von Studierenden der Universität Gdańsk zu den Text-Bild-Bezügen in den besprochenen Struwwelpeter-Fassungen.

This article addresses the phenomenon of the picture book, a good example of which is a pioneering work by HEINRICH HOFFMANN, Der Struwwelpeter. The word and the picture – as equally important components of the entire text – are meant to cause children to remain obedient. Among some authors, however, there appears discrepancy as to what conduct should be viewed as proper, which is reflected in their textual and graphic message. The examples of this we can find in, for instance, Der Anti-Struwwelpeter and Złota Różdżka, which have been juxtaposed here in a comparative analysis with Hoffmann’s work. Moreover, the text presents a collection of additional comments made by students of German Studies at the University of Gdańsk as recipients of the said works. The remarks cited concern relationships between the text and picture in the prototype and its subsequent versions.

Niniejszy artykuł zwraca uwagę na fenomen książki obrazkowej, której dobrym przykładem jest pionierska praca HEINRICHA HOFFMANNa Der Struwwelpeter. Słowo i obraz – jako równoważne elementy całego tekstu – mają tu za zadanie skłonić dzieci do posłuszeństwa i grzecznego zachowania. Wśród niektórych autorów książek obrazkowych zachodzi jednakże rozbieżność w zakresie tego, jakie zachowanie należy uznać za właściwe, co znajduje wyraz w ich przekazie słownym i obrazkowym. Przykłady tego odnajdujemy w Der Anti-Struwwelpeter i Złotej Różdżce, zestawionymi tu w analizie porównawczej z prototypem w postaci tekstu Hoffmanna. Ponadto, niniejszy artykuł przedstawia zbiór dodatkowych komentarzy studentów germanistyki Uniwersytetu Gdańskiego jako odbiorców wspomnianych tu pozycji. Przytoczone wypowiedzi dotyczą związków pomiędzy tekstem a obrazem w prototypie i kolejnych jego wersjach.