Nieznane źródło do dziejów parafii w Małogoszczu (inwentarz kościelny z 1786 roku)

Abstract

The parish under the invocation of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Małogoszcz (the Świętokrzyskie province) is one of the oldest in the Kielce diocese. It was erected in the first half of the 12th c., and in 1342 was lavishly endowed by the King Casimir the Great. From the beginning of the 14th c. it was part of the Kurzelów archdeaconry of the Gniezno archdiocese, and three centuries later it became the seat of the deanery. The first, wooden parish church was burnt down by the Tatars in 1259. Little is known about the second one. The present, stone temple was built at the end of the 16th c. in the Renaissance style by the priest Jakub Bieda Chrostkowic. This priest founded two other churches in Małogoszcz: branch church dedicated St. Stanislaus on the Babinek hill (now a cemetery one, being in a ruin) and the hospital church of St. Cross (not preserved).The basis for the edition of the source (placed at the end of the article) is the inventory of the parsonage of 1786 from the collections of the Diocesan Archives in Kielce. This manuscript has not been previously published or exploited by historians. It describes a presbytery, a manor house, the farm buildings, a brewery, two inns, and also lists livestock and dead stock. This source significantly enriches our knowledge about the Małogoszcz parish in Old Poland period.

Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Małogoszczu (woj. świętokrzyskie) należy do najstarszych na terenie diecezji kieleckiej. Została erygowana w pierwszej połowie XII stulecia, a w 1342 r. hojnie uposażona przez Kazimierza Wielkiego. Od początku XIV w. wchodziła w skład archidiakonatu kurzelowskiego archidiecezji gnieźnieńskiej, trzy stulecia później stała się zaś siedzibą dekanatu. Pierwszy, drewniany kościół parafialny został spalony przez Tatarów w 1259 r. O drugim niewiele wiadomo. Obecna, murowana świątynia została wzniesiona pod koniec XVI w. w stylu renesansowym przez ks. Jakuba Biedę Chrostkowica. Z fundacji tego duchownego powstały w Małogoszczu także dwa inne kościoły: filialny pw. św. Stanisława na wzgórzu Babinek (obecnie cmentarny, w ruinie) i szpitalny pw. św. Krzyża (niezachowany).Podstawę edycji źródła (zamieszczonego na końcu artykułu) stanowi inwentarz plebanii z 1786 r., przechowywany w zbiorach Archiwum Diecezjalnego w Kielcach. Rękopis ten nie był wcześniej publikowany ani wyzyskiwany przez historyków. Opisano w nim plebanię, folwark, zabudowania gospodarcze, browar, dwie karczmy, wyszczególniono żywy i martwy inwentarz. Źródło to w istotny sposób wzbogaca naszą wiedzę o parafii małogoskiej w czasach staropolskich.