The begginings of theatrical reflection in ancient China

Abstract

W blisko trzydziestowiekowych dziejach chińskiej literatury pierwsze utwory dramatyczne pojawiły się dopiero na przełomie XIII i XIV wieku, jednak znacznie wcześniej, nawet w czasach na poły legendarnych istniały różnego rodzaju widowiska, uważane przez wielu badaczy za pierwociny teatru chińskiego. Muzyka, śpiew i taniec były zasadniczymi składnikami najwcześniejszych widowisk w Chinach i refleksja teatralna tych właśnie komponentów dotyczyła. W okresie dynastii Zhou 1025—221 r. p.n.e. i w czasach wcześniejszych stosowano dwa terminy na określenie widowisk: yue i xi. Pierwszy z nich oznaczał pierwotnie strunowy instrument muzyczny, a więc muzyka była elementem najbardziej w tego rodzaju widowiskach eksponowanym. Drugi termin oznaczał pewien rodzaj broni, toteż widowiska określane tym terminem zawierały wiele elementów walki, zmagań. Traktat Lii-shi chun-qu z końca III w. p.n.e. zawiera refleksję o widowiskach w czasach legendarnych władców Chin. Ukazuje sytuacje w jakich te widowiska powstawały i rozważa cele, jakim miały służyć. Przeważnie celem widowisk było upamiętnienie czynów władcy. Poczynając od schyłku VI w. p.n.e. znajdujemy rozproszone ślady refleksji na temat widowisk muzycznych w pismach niektórych myślicieli złotego okresu filozofii chińskiej. Konfucjusz, założyciel głównego chińskiego systemu światopoglądowego, konfucjanizmu, widział w muzyce i widowiskach muzycznych ważny „czynnik jednoczący i harmonizujący współdziałanie ludzi w społeczeństwie. Widowiska spełniały funkcję rytualną i magiczną, a więc tylko właściwy ich dobór i wykonanie zyskiwały aprobatę Konfucjusza. Taoiści Lao-zi i Zhuang-zi, wychodząc z założenia, że muzyka i widowiska są uzewnętrznieniem ludzkich pragnień, zasadniczo negowali potrzebę jednych i drugich dla osiągnięcia przez człowieka doskonałości w. stopieniu się z naturą. Mieli, oczywiście, na myśli muzykę i widowiska rytualne, propagowane przez konfucjanistów. Założyciel znanej szkoły moistów, filozof Mo Di, wykazywał wręcz szkodliwość widowisk teatralnych jako stratę środków materialnych i czasu, które mogłyby być wykorzystane dla konkretnych zajęć produkcyjnych, dzięki którym można by było nakarmić zgłodniałych, odziać zziębniętych i zapewnić odpoczynek strudzonym.