"An easy commerce of the old and the new": the symbolist roots of anti-rhetoric, mock-sentimentalism and uneasy romanticism in T. S. Eliot's poetry
Streszczenie
Do największych osiągnięć T. S. Eliota należą bez wątpienia doktryna poezji bezosobowej
oraz słynna koncepcja tradycji literackiej. Korzenie obu tych teorii można odnaleźć
w praktyce poetyckiej i eseistyce symbolistów francuskich. Twórczość tych ostatnich
stanowiła często gwałtowną reakcję na poezję (francuskiego romantyzmu. Jest to szczególnie
widoczne w wierszach Tristana Corbiere'a, który w sposób bezpardonowy rozprawia
się z dziedzictwem takich gigantów literatury francuskiej jak Victor Hugo i Alphonse
de Lamarline. W utworach zaskakująco nowoczesnych i ocierających się o intertekstualność
symbolista wyśmiewa poezję romantyczną, którą postrzega jako nazbyt emocjonalną,
sentymentalną i płaczliwą. Polemizując z Hugo i Lamartinem Corbićre postuluje odejście
od romantycznych klisz w kierunku „nowej” poezji, wolnej od patosu, wielosłowia,
retorycznych obciążeń i utartych konwencji poetyckich. Zbliża się tym samym do Eliotowskiej
koncepcji poezji chłodnej, precyzyjnej i pełnej rezerwy, w której i o której należy
mówić językiem oszczędnym, niemal naukowym. W tej poezji, która broni się przed pompatycznością
i bezpośrednim wyrażaniem uczuć, osobowość autora staje się niemal niewidzialna.
Również Eliotowska koncepcja tradycji, zawarta w słynnym eseju „Tradycja i talent
indywidualny" jest pokrewna sposobowi, w jaki o dziedzictwie literackim i artystycznym
myślą Baudelaire, Corbiere i Rimbaud. Jest to tradycja rozumiana nie jako nieruchomy
monolit, lecz raczej jako ponadczasowe, organiczne kontinuum, ulegające nieustannym
zmianom i przekształceniom, w którym przeszłość i teraźniejszość oddziałują na siebie
nawzajem w skomplikowanym systemie korelacji, analogii i opozycji. Złożoność tak
definiowanego pojęcia tradycji powoduje, że również stosunek Eliota do romantyzmu
naznaczony jest ambiwalencją. Z jednej strony formalny aspekt jego obiektywnej, bezosobowej
i często ironicznej poezji sprawia, że zasługuje ona na miano antyromantycznej.
Z drugiej jednak strony poezja Eliota - szczególnie ta późniejsza - z jej kluczowymi
postułatami powrotu do natury, transcendencji i poszukiwania Absolutu grawituje, podobnie
zresztą jak twórczość symbolistów, w kierunku ontologii i aksjologii właściwych tradycji
romantycznej.
Collections