Understanding suspense

Abstract

Praca niniejsza ma głównie na celu omówienie istniejących już określeń oraz sformułowanie własnej definicji napięcia, a także wyjaśnienie jego istoty, jak i wskazanie na możliwe sposoby badania go w dziele literackim. Praca ma charakter teoretyczny, uogólniający i opiera się na stosunkowo wąskim materiale badawczym. Poddano analizie pięć powieści G. Greene'a typu „entertainment" oraz dwa opowiadania Conan Doyle'a i Conrada. Wymienione ograniczenia wskazują, że praca jest tylko fazą początkową w badaniach napięcia. Autorce pozostaje wyrazić nadzieję, że praca ta umożliwi dalszą analizę tego typu na szerszym materiale historycznoliterackim. W pierwszej części artykułu omówiono istniejące określenia terminu literackiego „napięcie”. Autorka neguje głównie metodologiczne podejście tych opracowań, które rozpatrują napięcie na płaszczyźnie recepcji dzieła. Proponuje badanie napięcia jako kategorii wewnętrznej utworu literackiego. Drugim zasadniczym punktem rozbieżności między dotychczasowymi opracowaniami a prezentowanym materiałem jest istota napięcia. Jak dotąd, istoty napięcia dopatrywano się w retardacji odpowiedzi na sugerowane wcześniej pytanie. Przeprowadzona została analiza różnych sposobów retardacji, przy czym stwierdzono, że istota napięcia leży nie tyle w retardacji odpowiedzi, ile w przypominaniu lub powtarzaniu pytania. W miejsce istniejących określeń napięcia została zaproponowana definicja: „Napięcie jest zabiegiem stylistycznym polegającym na repetycji pytania zasugerowanego narratorowi, adresatowi lub postaciom. Skutkami repetycji są: podtrzymanie pytania i retardacja odpowiedzi”, W dalszej części pracy ukazane zostały sposoby przejawiania się poszczególnych składników napięcia z podkreśleniem wagi repetycji będącej składnikiem warunkującym istnienie całego zabiegu artystycznego, jak i jego części składowych. Stąd też sposoby powtórzeń omówiono najdokładniej. Dla przykładu podano niektóre wzory realizacji jednostki napięcia i ich zależności wobec kompozycji utworu. Znaczenie repetycji pytania dla wysokości napięcia (wysokość napięcia mierzona jest częstotliwością powtórzeń w jednostce) wskazuje jednocześnie na sposób badania tego zabiegu. Napięcie pozostające w ścisłym związku z kompozycją utworu powinno być badane, jak się wydaje, w powiązaniu z poszczególnymi elementami i sposobami narracji dzieła literackiego.