»Ein literarischer Sprachkomponist«. Musikalität im Schaffen von Gert Jonke

Abstract

Celem poniższej pracy doktorskiej jest zbadanie (i opis) związków pomiędzy literaturą i muzyką w twórczości austriackiego pisarza Gerta Jonkego, żyjącego w Klagenfurcie i Wiedniu w latach 1946-2009. Temat pracy wpisuje się w komparatystyczną część literaturoznawstwa i stara się przedstawić twórczość Jonkego z perspektywy intermedialnej. Bazą dla określenia relacji jego literatury z muzyką jest definicja muzyczności i jej przejawów w dziele literackim wg Andrzeja Hejmeja. Wiodące pytanie badawcze dotyczy sposobu, w jaki muzyka ujawnia się w dziełach tego autora oraz jakie rodzaje związków tych dwóch sztuk (literatury i muzyki) da się wyodrębnić w jego utworach. Analiza dowiodła, że zawierają one w sobie wiele elementów muzycznych. Odnajdujemy je, zgodnie z definicją Hejmeja, w tematyce, języku i strukturze tekstów Jonkego. Są to na przykład postaci kompozytorów, które w wielu utworach są głównymi bohaterami, a ich twórczość materiałem do zbudowania fabuły. Jest to także struktura dzieła literackiego, która swoją budową przypomina formy muzyczne. Muzyczność odnajdujemy też w sferze języka, którym posługuje się autor. Ponadto w tekstach Jonkego widać zainteresowanie akustyką zawartą w przestrzeniach akustycznych. Obserwacja dźwięku w przyrodzie czy w środowisku miejskim ujawnia jeszcze inny rodzaj muzyczności w literaturze. Chodzi o muzyczność zawartą w pejzażach dźwiękowych, które ze względu na konkretne umiejscowienie mogą sugerować związki z kondycją społeczeństwa. Okazuje się, że muzyka w tekstach Jonke oznacza nie tylko powinowactwo ze sztuką, ale wykorzystuje także krytyczny potencjał tej sztuki. Fakt, że muzyka i dźwięki otoczenia mogą być interpretowane w kontekście polityki, koresponduje z austriacką tradycją literacką. Natomiast na tle historii tego kraju nabiera szczególnego znaczenia.