Język bułgarskich i macedońskich utworów hip-hopowych: dialektalno-gwarowe i funkcjonalno-stylistyczne zróżnicowanie tekstów

Abstract

The topic taken up in the present doctoral dissertation is focused on indicating the degree of functional-stylistic and dialectal-vernacular diversity of Bulgarian and Macedonian hip-hop lyrics and its causes. The growing popularity of hip-hop works, also expressed in language, has been noticeable. Their representatives often emphasize the individuality of their urban centres in comparison to others, what may motivate the accumulation of non-standard phenomena originating from functional and regional varieties of the language. That may influence the development of linguistic diversity of hip-hop works from individual centres. The source material consists of 246 hip-hop lyrics representing eight urban centres in Bulgaria and North Macedonia. The linguistic material was examined for the occurrence of lexical units that are inconsistent with the literary standards and for phonetic features specific to a given region (along with some related to them morphological phenomena). The analysis of non-standard lexis covered units that demonstrate the widest usage, the highest frequency in the background of the entire source material and noticeable analytical potential. Based on lexicographic studies, their affiliation with individual functional-stylistic registers was established (jargonisms, colloquialisms, vulgarisms, dialectisms) and an attempt to explain the motivation for their usage in specific works was made. Lyrics originating from the individual urban centres were also systematically analysed, primarily in terms of phonetic features of the territorial dialects. The conducted analysis revealed tendencies that characterise lyrics from individual urban centres and – more broadly – may indicate the linguistic specificity of the national hip-hop scenes in Bulgaria and North Macedonia.

Podjęty w rozprawie temat ukierunkowany jest zatem na poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o stopień zróżnicowania funkcjonalno-stylistycznego i dialektalno-gwarowego bułgarskich i macedońskich tekstów hip-hopowych oraz o jego przyczyny. Od wielu lat zauważalna jest rosnąca popularność twórczości hip-hopowej, wyrażającej się̨ również w jeżyku. Jej reprezentanci niejednokrotnie podkreślają̨ indywidualność swoich ośrodków na tle pozostałych. To z kolei motywować może nagromadzenie niestandardowych zjawisk, wywodzących się̨ z funkcjonalnych oraz regionalnych odmian jeżyka, które mogą wpływać na budowanie zróżnicowania językowego twórczości hip-hopowej z poszczególnych ośrodków miejskich. Materiał źródłowy rozprawy doktorskiej stanowi korpus obejmujący teksty 246 utworów hip-hopowych, reprezentujące osiem ośrodków miejskich w Bułgarii i w Macedonii Północnej. Materiał językowy przebadany został pod katem występowania niezgodnych ze standardami literackimi jeżyka bułgarskiego i macedońskiego jednostek leksykalnych oraz specyficznych dla danego regionu cech fonetycznych (wraz z uwzględnieniem wynikających ze zmian fonetycznych osobliwości morfologicznych). Analiza niestandardowej leksyki objęła jednostki, które wykazują̨ się̨ najszerszym użyciem, największą frekwencją na tle całości materiału źródłowego oraz i dużym potencjałem analitycznym. Na podstawie opracowań leksykograficznych stwierdzona została ich przynależność do poszczególnych rejestrów funkcjonalno-stylistycznych (żargonizmy, potocyzmy, wulgaryzmy, dialektyzmy), a także podjęta została prośba wyjaśnienia motywacji ich użycia w konkretnych utworach. Teksty zostały również̇ systematycznie przeanalizowane pod katem przede wszystkim fonetycznych cech gwar terytorialnych języka bułgarskiego i macedońskiego, z uwzględnieniem poszczególnych ośrodków miejskich. Na podstawie przeprowadzonej analizy ukazane zostały tendencje, które charakteryzują̨ teksty z poszczególnych ośrodków miejskich oraz – szerzej – mogą wskazywać na specyfikę̨ językową narodowych scen hip-hopowych w Bułgarii i Macedonii Północnej.