Pozaorofacjalne warunki czynnościowe zaburzeń realizacji fonemów spółgłoskowych – na przykładzie przetrwałych ATOS, STOS i TOB

Abstract

Several aspects are subject to assessment in the logopedic diagnosis of speech sound disorders, inlcuding the phonetic features of each speech sound, perceptual conditions, and the anatomical‑functional aspects of the orofacial complex of the individual under examination. The article aims to present the results of studies where this framework was expanded to include an assessment of three extra‑orofacial primitive reflexes, namely asymmetrical tonic neck reflex (ATNR) symmetrical tonic neck reflex (STNR), and tonic labyrinthine reflex (TNR). These three reflexes are referred to as ‘extra‑orofacial’ as they manifest themselves outside the orofacial complex but may impact its functioning. The research was conducted among 110 children aged 5–7, utilising an analytical‑phonetic method along with a sensory‑visual‑tactile‑experimental strategy. Additionally, the research uses an assessment of phonemic hearing and three extra‑orofacial primitive reflexes. The results helped determine the frequency of occurrence of consonantal phoneme realisation disorders and persistent extra‑orofacial primitive reflexes in individuals presenting various perceptual and anatomical‑functional conditions as well as identifying the level of co‑occurrence of these variables. These analyses may contribute to a better understanding of the ontogenesis of the phonetic-‑phonemic system’s development, broaden speech language therapists’ knowledge regarding persistent extra‑orofacial primitive reflexes, and potentially encourage a shift beyond local perceptions of dysfunctions in logopedics.

W logopedycznej diagnozie zaburzeń realizacji fonemów ocenie podlegają cechy fonetyczne każdej głoski i warunki percepcyjne oraz anatomiczno‑czynnościowe kompleksu orofacjalnego osoby badanej. Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań, w których rozszerzono tę formułę o ocenę trzech pozaorofacjalnych odruchów pierwotnych: asymetrycznego tonicznego odruchu szyjnego (ATOS), symetrycznego tonicznego odruchu szyjnego (STOS) i tonicznego odruchu błędnikowego (TOB). Wskazane trzy odruchy nazwane zostały „pozaorofacjalnymi”, gdyż ujawniają się poza przestrzenią ustno‑twarzową, mogą jednak wpływać na jej funkcjonowanie. Badania logopedyczne przeprowadzono wśród 110 dzieci w wieku 5–7 lat. Wykorzystano metodę analityczno‑fonetyczną oraz strategię słuchowo‑wzrokowo‑dotykowo‑eksperymentalną. Uwzględniono także ocenę słuchu fonemowego i trzech pozaorofacjalnych odruchów pierwotnych. Wyniki pomogły określić częstość występowania zaburzeń realizacji fonemów spółgłoskowych i przetrwałych pozaorofacjalnych odruchów pierwotnych u osób prezentujących różne warunki percepcyjne i anatomiczno‑czynnościowe, jak również zidentyfikować poziom współwystępowania tych zmiennych. Analizy te mogą się przyczynić do lepszego poznania ontogenezy rozwoju systemu fonetyczno‑fonemowego, poszerzenia wiedzy logopedów na temat pozaorofacjalnych przetrwałych odruchów pierwotnych oraz potencjalnie zachęcić do wykroczenia poza lokalne postrzeganie dysfunkcji w logopedii.