Le gout français w architekturze dworców kolejowych w XIX i pierwszej połowie XX wieku

Abstract

Although railway technology is similar in all countries where it developed, there are some differences in the technical details and methods of operation. The architecture of railway stations is no different. It is the result of both technical and functional requirements, as well as architectural tradition that determines the form of buildings and even their location. This paper is an attempt to define the characteristic features of French railway station architecture and structure, with the intention of proving that not only were its products easily recognizable, but also pioneering in the field of aesthetics and construction. The subjects of the analysis are: the urban context, the relation of station building with the traished, the way the circulation hall is shown on the facades, the role of iron in the language of architecture and the forms of the girders in structure of the trainshed. On this basis, the following main distinguishing features of French railway stations were identified: axiality in the street system, tendency to unify the building and the trainshed as much as possible, pioneering solutions showing large volumes of interiors in the facades using large glazing, including the form of a semi-rosette, bold exposure of iron in the gable curtains – also in facades, the popularisation of both Polonceau girders – also with latticed rafters, and de Dion’s rigid frames – also as a massive monumental form.

Chociaż technologia kolei jest podobna we wszystkich krajach, gdzie powstała, w szczegółach rozwiązań technicznych i sposobie działania widoczne są pewne różnice. Nie inaczej jest w przypadku architektury dworców. Jest ona wynikiem tyleż wymogów techniczno-użytkowych, ile tradycji architektonicznej decydującej o formie budynków, a nawet ich usytuowaniu. Niniejsza rozprawa jest próbą określenia cech charakterystycznych francuskiej architektury i inżynierii dworcowej z intencją udowodnienia, że jej wytwory nie były jedynie łatwo rozpoznawalne, ale także po wielekroć pionierskie na polu estetyki i konstrukcji. Przedmiotem analizy są: kontekst urbanistyczny, ukształtowanie bryły łączącej budynek z halą peronową, sposób ukazania hallu dworcowego w elewacjach, rola żelaza w języku architektury oraz formy dźwigarów tworzących halę peronową. Na tej podstawie określono następujące główne wyróżniki dworców francuskich: osiowość w układzie ulic, tendencja do możliwie najściślejszego powiązania formalnego budynku i hali, pionierskie rozwiązania ukazujące w elewacjach duże woluminy wnętrz za pomocą dużych przeszkleń, w tym w formie półrozety, śmiała ekspozycja żelaza w ścianach szczytowych (także w fasadach), upowszechnienie się zarówno dźwigarów Polonceau (również ze skratowaniem krokwi), jak i sztywnych ram de Diona (też jako masywnej formy monumentalnej).