Znany i nieznany. Wokół zagadkowego życiorysu Aleksandra Gwagnina

Abstract

The purpose of this article is to introduce Alessandro Guagnini (ca. 1538–1614), an Italian who arrived in the Polish-Lithuanian Commonwealth as a soldier, but is remembered as the author of Sarmatiae Europeae descriptio (1574, 1578) and Kronika Sarmacyey Europskiey (1611, 1612). This work, a historical-geographical compilation depicting the history of Poland and its neighbours, achieved considerable publishing success. Despite the fact that more than 400 years have passed since its most important editions, various mysteries about the description of Sarmatia and its author still arise. These include Guagnini’s connections with another Polish historian, Maciej Stryjkowski, who accused the Italian of plagiarism, the case of the 1574 edition, the different variants of the edition, Guagnini’s potential authorship of the Vita Despothi Principis Moldaviae, potential collaborators, other activities of the Italian soldier and attempts to present his connections with important figures of the period in the Polish-Lithuanian Commonwealth as well as in other parts of Europe. The example of Alexander Gwagnin demonstrates all the difficulties associated with the study of biography, especially concerning figures who are not the most important figures in the history, and, despite these obstacles, also obtaining new answers that inspire further questions about the biography.

Celem artykułu jest przybliżenie postaci Aleksandra Gwagnina (ok. 1538–1614), Włocha, który przybył do polsko-litewskiego państwa jako żołnierz, ale został zapamiętany jako autor Sarmatiae Europeae descriptio (1574, 1578) oraz Kroniki Sarmacyjej Europskiej (1611, 1612). Dzieło to, będące kompilacją historyczno-geograficzną przedstawiającą dzieje Polski i jej sąsiadów, odniosło znaczny sukces wydawniczy. Pomimo że od najważniejszych jego wydań minęło ponad 400 lat, wciąż pojawiają się rozmaite zagadki dotyczące opisu Sarmacji, jak i jego autora. Należą do nich między innymi powiązania Gwagnina z innym polskim historykiem, Maciejem Stryjkowskim, który oskarżył Włocha o plagiat, sprawa wydania kroniki z 1574 roku, różne warianty edycji, potencjalne autorstwo Gwagnina Vita Despothi Principis Moldaviae, krąg współpracowników, inne aktywności włoskiego żołnierza oraz próba przedstawienia jego powiązań z ważnymi postaciami epoki w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jak i innych części Europy. Przykład Aleksandra Gwagnina pokazuje wszystkie trudności związane z biografistyką jako nauką, szczególnie dotyczącą postaci niebędących najważniejszymi aktorami teatru dziejów, a pomimo tych przeszkód także uzyskiwanie nowych odpowiedzi inspirujących zarazem stawianie kolejnych pytań na temat życiorysu postaci.