Wpływ Kroniki Sarmacyey Europskiey Aleksandra Gwagnina na kroniki ukraińskie XVII–XVIII wieku

Abstract

This article explores which parts of Guagnini’s Chronicle were of interest to Ukrainian authors in the 17th and 18th centuries and how they incorporated these materials into their works.Alessandro Guagnini’s book written in Latin, Sarmatiae Europeae Descriptio, gained attention in Western and Central Europe as early as the late 16th century. However, in Eastern Europe, it was the Polish-language edition of 1611, Kronika Sarmacyey Europskiey, that became widely known. Ukrainian authors of the 17th and 18th centuries used this edition as a primary source, with its content and influence evident in more than twenty-five historical records. Ukrainian chroniclers were interested in the past of their own land, as well as the histories of Lithuania and Poland, and the legacy of the Zaporizhzhian Cossacks. By the 18th century, however, Ukrainian authors focused primarily on the information about the Cossacks in Guagnini’s work.The Kronika Sarmacyey Europskiey was used most thoroughly by the anonymous author of the Hustyn Chronicle and by F. Sofonovych, both of whom engaged critically with its content. For S. Lukomsky’s work, Guagnini’s Chronicle served as the main source. By the 18th century, not all Ukrainian authors referred directly to the 1611 edition; in some cases, its content was adopted as part of an established historiographical tradition.

W artykule wskazano, jakie treści z Kroniki Aleksandra Gwagnina interesowały autorów ukraińskich w wiekach XVII–XVIII i jak wykorzystywali je w swoich dziełach.Już pod koniec XVI wieku w krajach Europy Zachodniej i Środkowej zaczęto zwracać uwagę na dzieło Gwagnina napisane w języku łacińskim pt. Sarmatiae Europeae Descriptio. W Europie Wschodniej bardziej popularne było wydanie polskojęzyczne z 1611 roku pt. Kronika Sarmacyey Europskiey. Z tego ostatniego źródła korzystali ukraińscy autorzy działający w XVII–XVIII wiekach. Zapożyczenia z niego i jego oddziaływanie można prześledzić w ponad dwudziestu pięciu zabytkach. Ukraińscy kronikarze XVII wieku interesowali się przeszłością swojego kraju, a także Litwy i Polski, historią Kozaków zaporoskich. Autorów osiemnastowiecznych w dziele Gwagnina interesowała jedynie informacja o Kozakach.W najszerszym zakresie wykorzystali Kronikę Sarmacyey Europskiey nieznany autor Latopisu hustyńskiego i Fieodosij Sofonowycz, którzy krytycznie odnosili się do podanych w niej treści. Głównym źródłem dzieła Stepana Łukomskiego była Kronika Gwagnina. W XVIII wieku nie wszyscy autorzy ukraińscy nawiązywali bezpośrednio do wydania z 1611 roku, w niektórych dziełach pozyskane z niej treści zajęły już wcześniej trwale miejsce w tradycji historiograficznej.