Rola bibliotekarzy w działaniach uczelni związanych z problemem nieetycznych praktyk publikacyjnych na przykładzie rozwiązań zastosowanych w Uniwersytecie Łódzkim (case study)

Abstract

Teza/cel artykułu – Rozwój komunikacji naukowej i publikowania open access implikuje rozwój modeli biznesowych przyjmowanych przez wydawców, również agresywnych i nieetycznych praktyk publikacyjnych. Zmiany w systemie ewaluacji polskiej nauki wiążą się z kolei z koniecznością zwiększenia tempa publikowania i widoczności autorów. Na tym gruncie łatwo o nadużycia etyczne i potrzebne są narzędzia pozwalające ich unikać. Metody badań – W artykule analizuję rozwiązania przyjęte przez władze Uniwersytetu Łódzkiego w związku z narastającym w środowisku naukowym problemem tzw. drapieżnych czasopism i wydawców. Podstawę badania stanowią dane pozyskane od Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego, której pracownicy analizowali czasopisma na wniosek pracowników, doktorantów i koordynatorów dyscyplin ze swojej uczelni. Badanie obejmowało interpretację komunikatów i zarządzeń Rektora Uniwersytetu Łódzkiego oraz analizę formatki i statystyk dotyczących analiz sporządzanych przez bibliotekarzy w 2023 r. Władze uczelni podejmują próby walki z nieetycznymi praktykami publikacyjnymi. W dokumentach sygnalizują społeczności akademickiej problem drapieżnych czasopism oraz wprowadzają konieczność zasięgnięcia opinii Biblioteki UŁ co do etyczności w przypadku niektórych wniosków o nagrody za publikacje w czasopismach. Biblioteka UŁ w ciągu roku wykonała 77 analiz czasopism. Wyniki/wnioski – Z badania wynika, że wsparcie ze strony bibliotekarzy jest potrzebne, zgodne z zaleceniami decydentów krajowych i powinno stanowić punkt wyjścia do pogłębionej analizy czasopism. Okazuje się, że niemożliwa jest jednoznaczna ocena czasopisma bez analizy jakościowej. Rozwiązania wdrożone na Uniwersytecie Łódzkim wymagają korekty, ale mogą zostać uznane za dobrą praktykę i rozwijane.

Thesis/Objective – The development of scholarly communication and open access publishing has led to the rise of various business models adopted by publishers, including aggressive and unethical publishing practices. Changes in the evaluation system of Polish science have increased the need for faster publishing rates and greater visibility for authors. This environment is ripe for ethical abuses and as such requires the use of some preventative tools. Research methods – The article examines the solutions adopted by the University of Łódź in response to the growing issue of so-called predatory journals and predatory publishers within the academic community. The study is based on the data provided by the University of Łódź Library, whose staff analyzed afore-mentioned journals at the request of university employees, doctoral students, and scientific discipline coordinators. The research involved an interpretation of the messages and directives issued by the Rector of the University of Łódź, as well as an analysis of the forms and statistics related to the journal assessments conducted by librarians in 2023. The university administration is making efforts to combat unethical publishing practices, highlighting in various documents the issue of predatory journals to the academic community and introducing the requirement for the opinion of the Library on the ethicality of some applications for awards granted in return for publishing activity. Over the course of one year, the University of Łódź Library conducted 77 journal analyses. Results/Conclusions – The study concludes that there is a need for some support from librarians – such suport aligns with the recommendations of national decision-makers, and it should serve as a starting point for in-depth journal analysis. It also shows that it is impossible to deliver a definitive evaluation of a journal without qualitative analysis. The solutions implemented at the University of Łódź require refinement but, considered good practice, they could be further developed.