Selbstverwaltung der Werktätigen in Polen

Abstract

Podstawy prawne udziału pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem kształtowały się stopniowo, począwszy od dekretu o radach zakładowych z 1945 r., poprzez ustawy o radach robotniczych (1956) i o samorządzie robotniczym (1958), aż do obecnej ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państw ow ego. U podłoża poszczególnych przekształceń przepisów leżały w ażne przemiany życia gospodarczego i społecznego, dokonujące się pod w pływ em żądań robotniczych. Zmierzały one ku takiemu modelowi samorządowych uprawnień pracowniczych, w którym uprawnienia te wynikają z samodzielnych praw podmiotowych załogi do współzarządzania przedsiębiorstwem, a nie z partycypacji w zarządzaniu poprzez inne organizacje pracownicze działające w przedsiębiorstwie. Ustawa z 1981 r. czyni podmiotem uprawnień samorządowych załogę przedsiębiorstwa, nadając im dość szeroki zakres i autonomiczny charakter, polegający na uniezależnieniu samorządu pracowniczego od organizacji związkowych i politycznych oraz od administracji państwowej. Jednocześnie jednak ustawa przewiduje współpracę samorządu z zakładową organizacją związkową, co może rodzić pewne wątpliwości dotyczące rozdziału zakresów kompetencji tych dwu rodzajów organizacji pracowniczych. Ustawa wprowadza mieszany model partycypacji załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Obejmuje on jej uprawnienia stanowcze, konsultacyjne i kontrolne oraz prawo w eta wobec decyzji dyrektora. Jednocześnie dyrektor ma wzajemne prawo wstrzymywania i zaskarżania do sądu uchwał organów samorządu załogi. Organami samorządu załogi są: ogólne zebranie pracowników (delegatów), rada pracownicza przedsiębiorstwa oraz rada pracownicza zakładu. Dodatkową formę bezpośredniego wypowiadania się załogi w sprawach przedsiębiorstwa stanowi referendum. Sposób wyłaniania i funkcjonowania organów samorządu załogi jest oparty na zasadach demokratycznych, o czym przesądza sama ustawa, pozostawiając w innych, szczegółowych sprawach miejsce dla regulacji statutowej. Wymienione trzy typy uprawnień samorządu załogi dotyczą wszystkich ważnych sfer działalności przedsiębiorstwa (ekonomicznych, organizacyjnych, kadrowych i socjalnych), w łącznie z możliwością powoływania dyrektora przedsiębiorstwa w tych przypadkach, w których nie zostało to zastrzeżone do kompetencji organu założycielskiego. N owym rozwiązaniem jest powierzenie pieczy nad funkcjonowaniem samorządu pracowniczego Sejmowi.