dc.contributor.author | Figlus, Tomasz | |
dc.date.accessioned | 2015-11-09T13:43:24Z | |
dc.date.available | 2015-11-09T13:43:24Z | |
dc.date.issued | 2015 | |
dc.identifier.issn | 1643-0700 | |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11089/13472 | |
dc.description.abstract | Artykuł prezentuje wyniki badań geograficzno-historycznych dotyczących osadnictwa wiejskiego w dobrach królewskich na obszarze powiatu szadkowskiego w okresie przedrozbiorowym. W pierwszej części dokonano ustalenia metryki historycznej wsi, głównie na podstawie źródeł dokumentowych, z uwzględnieniem ich lokalizacji i przynależności własnościowo-administracyjnej. Wchodziły one w skład odrębnej tenuty szadkowskiej, stanowiły część klucza majątkowego starostwa sieradzkiego bądź tworzyły pojedyncze, drobne dzierżawy dóbr monarszych. W dalszej kolejności przeprowadzono analizę zmian społeczno-gospodarczych poszczególnych wsi, wykorzystując rejestry podatkowe z 1511 i 1518 r. i lat 1552–1553, lustracje i inwentarze dóbr królewskich z lat 1564, 1616–1620, 1628–1632, 1659–1665 i 1789 r. oraz taryfę podymnego z 1775 r. W badaniach uwzględniono potencjał demograficzny wsi, ich strukturę społeczno-agrarną, powierzchnię gruntów, kierunki użytkowania rolniczego, ze szczególnym uwzględnieniem folwarków, poziom dochodowości i jego źródła oraz zakres powinności feudalnych. W wyniku badań dynamiczno-porównawczych udało się dokonać periodyzacji, wydzielając okres rozwoju ekonomicznego i wzrostu demograficznego (wiek XVI), fazę regresu i depopulacji (wiek
XVII) oraz etap odbudowy i ponownej aktywizacji gospodarczej (wiek XVIII). | pl_PL |
dc.description.abstract | This article presents the results of geographical and historical research exploring rural settlement on royal lands within Szadek district in the pre-Partition period. In the first part the origins of the villages are examined, mainly on the basis of preserved documents, including their location and ownership/administrative status. They belonged either to a separate Szadek tenure or Sieradz starosty estate, or constituted isolated, small leaseholds on the monarch’s land. Next, analysis of socio-economic changes in the villages is carried out, based on tax registers of 1511, 1518 and 1552–1553, inspections and inventories of royal estates of 1564, 1616–1620, 1628–1632, 1659–1665, and hearth-tax rate of 1775. The study includes the demographic potential of the villages, their socio-agrarian structure, area, types of agricultural activity, profitability and sources of income, and the range of feudal dues. Dynamic and comparative research used in the study made it possible to identify development stages: period of economic prosperity and population growth (16th century), period of regress and depopulation (17th century), and period of restoration and economic reactivation (18th century). | pl_PL |
dc.language.iso | pl | pl_PL |
dc.publisher | Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego | pl_PL |
dc.relation.ispartofseries | Biuletyn Szadkowski;15 | |
dc.subject | struktura społeczno-gospodarcza | pl_PL |
dc.subject | osadnictwo wiejskie | pl_PL |
dc.subject | dobra królewskie | pl_PL |
dc.subject | powiat szadkowski | pl_PL |
dc.subject | socio-economic structure | pl_PL |
dc.subject | rural settlement | pl_PL |
dc.subject | royal estates | pl_PL |
dc.subject | Szadek district | pl_PL |
dc.title | Geneza i zmiany struktury społeczno-gospodarczej osadnictwa wiejskiego w dobrach królewskich na obszarze przedrozbiorowego powiatu szadkowskiego | pl_PL |
dc.title.alternative | Changes in the socio-economic structure of rural settlement on royal lands in pre-partition Szadek district | pl_PL |
dc.type | Article | pl_PL |
dc.rights.holder | © Copyright by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2015 | pl_PL |
dc.page.number | [89]-108 | pl_PL |
dc.contributor.authorAffiliation | Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych, 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31. | pl_PL |
dc.identifier.eissn | 2449-8351 | |
dc.references | Archiwum Główne Akt Dawnych, Castrensia Siradiensia, ks. II, f. 33v. | pl_PL |
dc.references | Archiwum Główne Akt Dawnych, Metryka Koronna, ks. 166, k. 108–108v., ks. 81, f. 202. | pl_PL |
dc.references | Archiwum Główne Akt Dawnych, Terrestria Siradiensia, ks. I, f. 57, ks. III, f. 25. | pl_PL |
dc.references | Archiwum Główne Akt Dawnych, Terrestria Szadkoviensia, ks. I, f. 7., ks. I, f. 37. | pl_PL |
dc.references | Dokumenty kujawskie i mazowieckie przeważnie z XIII wieku, wyd. B. Ulanowski, „Archiwum Komisji Historycznej” 1887, t. 4. | pl_PL |
dc.references | Kodeks dyplomatyczny Polski, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, t. II, Warszawa 1878. | pl_PL |
dc.references | Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I–IV, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877–1881. | pl_PL |
dc.references | Księgi sądowe łęczyckie od 1385 do 1419, cz. 1–2, [w:] Teki A. Pawińskiego, t. III–IV, Warszawa 1897. | pl_PL |
dc.references | Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, t. I, wyd. 2, Poznań 1890. | pl_PL |
dc.references | Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564–1565, cz. 1, wyd. A. Tomczak, Cz. Ohryzko-Włodarska, J. Włodarczyk, Bydgoszcz 1961; cz. 2, wyd. A. Tomczak, Bydgoszcz 1963. | pl_PL |
dc.references | Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1628–1632, cz. 2: Województwo sieradzkie, wyd. Z. Guldon, Wrocław–Warszawa–Kraków 1969. | pl_PL |
dc.references | Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1659–1665, cz. 2: Województwa sieradzkie, łęczyckie, brzesko-kujawskie, inowrocławskie i ziemia dobrzyńska, wyd. Z. Górski, J. Pakulski, A. Tomczak, Toruń 1996. | pl_PL |
dc.references | Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1789, cz. 2: Województwo sieradzkie, t. 1: Powiaty sieradzki i szadkowski, wyd. R. Kabaciński, K. Mikulski, J. Pakulski, Toruń 2004. | pl_PL |
dc.references | Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich. 1616–1620, cz. 1, wyd. Z. Górski, R. Kabaciński, J. Pakulski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1994. | pl_PL |
dc.references | Łaski J., Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, t. I–II, wyd. J. Łukowski, Gniezno 1880–1881. | pl_PL |
dc.references | Matricularum Regni Poloniae summaria, cz. I–IV, V/1, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1905–1919. | pl_PL |
dc.references | Polen, oder Verzeichniß aller adlichen, geistlichen und königlichen Oerter in Polen, nach den Woiwodschaften und Districten, und mit Bemerkung der Anzahl der Rauchfänge in jedem Orte, „Magazin für die neue Historie und Geographie” 1788, t. 22, wyd. A. F, Büsching, s. 41–414. | pl_PL |
dc.references | Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, t. II: Wielkopolska, [w:] Źródła dziejowe, t. XIII, Warszawa 1883. | pl_PL |
dc.references | Baranowski B., Gospodarstwo chłopskie i folwarczne we wschodniej Wielkopolsce w XVIII wieku, Warszawa 1958. | pl_PL |
dc.references | Baranowski B., Rozwój gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w województwie łęczyckim i wschodniej części województwa sieradzkiego do połowy XVII wieku, „Zeszyty Naukowe UŁ” 1955, ser. I, z. 1, s. 81–102. | pl_PL |
dc.references | Baranowski B., Struktura gospodarcza regionu łęczycko-sieradzko-wieluńskiego w XVI–XVIII w., „Zeszyty Naukowe UŁ. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1970, ser. I, z. 72, s. 35–47. | pl_PL |
dc.references | Baranowski B., Stosunki gospodarcze i społeczne w XVII i XVIII wieku, [w:] Szkice z dziejów sieradzkiego, red. J. Śmiałowski, Łódź 1977, s. 101–125. | pl_PL |
dc.references | Chłapowski K., Dunin-Wąsowiczowa A., Przynależność własnościowa osiedli, [w:] Atlas historyczny Polski. Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, red. H. Rutkowski, Warszawa 1998, s. 58–64. | pl_PL |
dc.references | Chłapowski K., Dygdała J., Prace edytorskie nad lustracjami dóbr królewskich XVI–XVIII w., po półwieczu, „Studia Źródłoznawcze” 2005, t. 43, s. 161–171. | pl_PL |
dc.references | Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, Warszawa 1996. | pl_PL |
dc.references | Górska K., Przyczynek do krytyki rejestrów poborowych XVI wielu, „Studia Źródłoznawcze” 1957, t. 1, s. 184–189. | pl_PL |
dc.references | Guldon Z., Uwagi w sprawie przydatności badawczej rejestrów poborowych z XVI wieku, „Zapiski Historyczne” 1966, t. 31, nr 1, s. 73–80. | pl_PL |
dc.references | Janczak J., Ludność powiatu szadkowskiego w okresie Sejmu Czteroletniego, „Przeszłość Demograficzna Polski” 1975, t. 8, s. 3–55. | pl_PL |
dc.references | Kamler M., Folwark szlachecki w Wielkopolsce w latach 1580–1655, Warszawa 1976. | pl_PL |
dc.references | Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, t. I, Poznań 1926. | pl_PL |
dc.references | Marszał T., Szadek. Monografia miasta, Szadek 1995. | pl_PL |
dc.references | Nejman E., Parafie dekanatu szadkowskiego i niektóre z dekanatu lutomierskiego (powiat szadkowski) w dawnej statystyce, „Biuletyn Szadkowski” 2010, t.10, s. 245–261. | pl_PL |
dc.references | Parczewski A., Monografia Szadku, Warszawa 1870. | pl_PL |
dc.references | Puś W., Dzieje Szadku do początku XVI w., „Na Sieradzkich Szlakach” 1995, R. 11, nr 3, s. 1. | pl_PL |
dc.references | Stoynowski A., Użytkownicy królewszczyzn województw sieradzkiego i łęczyckiego oraz ziemi wieluńskie (XVI–XVIII w.), „Rocznik Łódzki” 1975, t. 23, s. 315–329. | pl_PL |
dc.references | Sucheni-Grabowska A., Królewszczyzny, [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., t. I, red. A. Mączaka, Warszawa 1981. | pl_PL |
dc.references | Sucheni-Grabowska A., Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny, cz. 1: Geneza egzekucji dóbr, Wrocław 1974. | pl_PL |
dc.references | Szubzda J., Monice i inne podsieradzkie królewszczyzny, cz. 1–2, „Na Sieradzkich Szlakach”, 2008, nr. 4, s. 8–12; 2009, nr 2, s. 23–27. | pl_PL |
dc.references | Wisińska-Kluba M., Szadek w XVI–XVIII w., „Na Sieradzkich Szlakach” 1995, R. 11, nr 3, s. 5. | pl_PL |
dc.references | Wyczański A., Studia nad folwarkiem szlacheckim w Polsce 1500–1580, Warszawa 1959. | pl_PL |
dc.references | Zajączkowski S., O materiałach do geografii historycznej dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna” 1963, t. 22, z. 1, s. 89–99. | pl_PL |
dc.references | Zajączkowski S., Sprawa pierwszego zapisu (w świetle badań nad osadnictwem dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej), „Rocznik Łódzki” 1963, t. 7, nr 10, s. 103–132. | pl_PL |
dc.references | Zajączkowski S., Studia nad osadnictwem dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej w XII–XIV w. Uwagi i spostrzeżenia, „Studia z Dziejów Osadnictwa” 1966, t. 4, s. 5–83. | pl_PL |
dc.references | Zajączkowski S. M., Początki folwarku w ziemiach łęczyckiej i sieradzkiej (do początków XVI w.), „Roczniki Dziejów Społeczno-Gospodarczych” 1970, t. 31, s. 1–43. | pl_PL |
dc.references | Zajączkowski S. M., Sieć osadnicza i struktura własnościowa osadnictwa dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej w początkach XVI w., „Slavia Antiqua” 1972, t. 19, s. 21–49. | pl_PL |
dc.references | Zajączkowski S. M., Wieś sieradzka w XII–XVI wieku, [w:] Szkice z dziejów sieradzkiego, red. J. Śmiałowski, Łódź 1977, s. 59–71. | pl_PL |
dc.references | Zajączkowski S., Zajączkowski S. M., Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. 2, Łódź 1970. | pl_PL |