Społeczne i ekonomiczne konsekwencje medykalizacji starości i starzenia się

Abstract

Processes of medicalization touch every area of life, not surprisingly taking into their interest last stages of human life – ageing and dying. Changes in the demographic situation in the developed countries caused rapid growth of the population aged 65+. It generates new challenges in various areas including medical, economic, educating and services. “Silver population” becomes visible, but it is excluded from some parts of life. Visibility of old age may be one of the causes of so‑called “gerontophobia”. Ineffectiveness of some institutions dedicated to seniors give place for medicine to take control over ageing processes. The medicalization of old age effects with variety of consequences which will be described in the scope of this article. The first and the second section describe the idea of the medicalization of old age and aging, showing main dimensions and aspects. In the third one, one can find main examples of this process relating to old people. The next section depicts selected examples of health expenditures in Poland and other countries. In the fifth part one finds medical, economic and social consequences of the medicalization of old age. Perceiving old age as a pathology causes raising exclusion of the elderly people; they are labelled and treated stereotypically. In the economic dimension old age seen as a disease creates new costs. Old persons perceived through the lens of their diseases become an easy target for the pharma industry, which generates new consequences. Awareness of those multidimensional relations is needed to effective planning and application of the best suited solutions for seniors.

Procesy medykalizacji dotykają wszystkich obszarów codziennego życia, nie powinno zatem dziwić, że objęły także ostatnie etapy cyklu ludzkiego życia – starzenie się i umieranie. Zmieniająca się sytuacja demograficzna w krajach rozwiniętych spowodowała szybki przyrost populacji 65+. Generuje ona szereg wyzwań w różnych obszarach życia, m.in. w medycznym, ekonomicznym, edukacyjnym, usługowym. „Siwiejąca populacja” staje się coraz bardziej widoczna, jednak w wielu obszarach życia społecznego jest ona marginalizowana. Widoczność starości, spowodowana rosnącą liczbą seniorów, a także wydłużaniem się życia, sprawia, że w społecznej percepcji jawi się ona jako coś nieuniknionego i – być może dlatego – generuje lęk, nazywany gerontofobią. Nieefektywność wielu instytucji w rozwiązywaniu problemów seniorów powoduje ekspansję medycyny i przejęcie społecznej kontroli medycznej nad procesami starzenia się. Medykalizacja starości i starzenia się niesie ze sobą szereg konsekwencji, które zostaną omówione w artykule. Artykuł oparty jest na badaniach własnych – analizie danych zastanych i analizie treści – oraz studiach literatury przedmiotu. Część pierwsza i druga przybliżają istotę procesów medykalizacji starości i starzenia się, pokazują jej główne wymiary i aspekty. W trzeciej części omówione są przykłady medykalizacji starości. Czwarta część poświęcona jest pokazaniu przykładowych kosztów związanych z medykalizacją starości w Polsce i na świecie, a piąta obrazuje konsekwencje traktowania starości jako choroby w wymiarze medycznym, społecznym i ekonomicznym. Postrzeganie starości jako stanu patologicznego powoduje nasiloną marginalizację osób starszych, ich piętnowanie, budowanie relacji z nimi w oparciu o stereotypy. W kontaktach z seniorami często pojawia się zjawisko ich infantylizacji. W wymiarze ekonomicznym starość, jako jednostka chorobowa, generuje nowe koszty. Dynamika relacji między medycyną a ekonomią jest niezwykle silna w przypadku tej najstarszej grupy społecznej. Osoby stare postrzegane przez pryzmat chorób stają się też łatwym celem koncernów farmaceutycznych, co pociąga za sobą kolejne konsekwencje medyczne, ekonomiczne i społeczne. Świadomość tych wielowymiarowych relacji jest niezbędna, by efektywnie planować i wdrażać rozwiązania dla osób starszych, umiejętnie bilansując ich potencjalne korzyści i straty.