Struktury referujące z wyrazami pan/pani w polskojęzycznej prasie na Ukrainie: grzeczność czy niegrzeczność?
Streszczenie
W artykule analizuje się konstrukcje referujące (nieadresatywne), w których
występują wyrazy pan lub pani jako – teoretycznie rzecz ujmując – analityczne wykładniki honoryfikatywności
rzeczownika, typu pan prezes, pan (Zbigniew) Gołąb. Różne warianty strukturalne
tych konstrukcji stanowią wyraźną cechę tekstów informacyjnych prasy polskojęzycznej ukazującej
się obecnie na Ukrainie, np.: Ambasador RP na Ukrainie pan Jacek Kluczkowski; Pan Mieczysław
Maciejak, przewodniczący Stowarzyszenia; Pan Konsul Generalny Wojciech Gałązka; Pan Janik
– Konsul Generalny RP w Łucku; Pan Ambasador; Pan Tomasz Janik; Pani Tymoszenko; Pani
Julia. W tekstach narracyjnych polszczyzny ogólnej wyrazy pan / pani w podobnych strukturach są
zbędne, a czasami bywają wręcz wyzyskiwane w tzw. schematach pozbawienia tytułu wprowadzających
deprecjację (np. Nowy minister zdrowia, pan Arłukowicz, wie, jak uzdrowić [...]). Badania
wykazują, że w prasowym dyskursie polonijnym – w odróżnieniu od ogólnopolskiego – konstrukcje
referujące z wyrazami pan / pani pełnią inne funkcje: potęgowanie grzeczności przejawiające się
w zwiększeniu szacunku wobec nazywanej osoby; wprowadzanie do przestrzeni komunikacyjnej
osobliwej atmosfery „polskości”; tworzenie iluzji obecności desygnatu w sytuacji komunikacyjnej
powodujące swoistą hybrydyzację gatunku prasowego. Jednakże precyzyjne określenie funkcji analizowanych
struktur w prasie polonijnej nie zawsze jest możliwe, częste są bowiem niekonsekwencje
w wyrażaniu „lokalnej nadgrzeczności”. Stosowność tych swoistych struktur grzecznościowcyh
może także być wątpliwa, jeśli w roli odbiorcy komunikatu wystąpi rodzimy użytkownik polszczyzny
w kraju. Zatem „zderzenie” dyskursów prasy ogólnopolskiej i mniejszościowej pod względem
analizowanego aspektu etykiety językowej może skutkować zakłóceniami komunikacyjnymi, niezamierzonymi
ze strony nadawcy reprezentującego środowisko polskie na Ukrainie. The author of the article analyses the referential structures (which are not used as forms of
address), including words pan or pani as (from the theoretical point of view) analytical forms
of noun honorification (as pan prezes, pan [Zbigniew] Gołąb). Different structural variants of
these constructions are characteristic of information texts in the Polish language press, which
comes out nowadays in Ukraine, for example: Ambasador RP na Ukrainie pan Jacek
Kluczkowski; Pan Mieczysław Maciejak, przewodniczący Stowarzyszenia; Pan Konsul
Generalny Wojciech Gałązka; Pan Janik – Konsul Generalny RP w Łucku; Pan Ambasador;
Pan Tomasz Janik; Pani Tymoszenko; Pani Julia. In the Polish narrative texts words pan /
pani in similar structures are unnecessary and sometimes even occur in so-called schemes of
title depriving in the meaning of deprecation (for example: Nowy minister zdrowia, pan
Arłukowicz, wie, jak uzdrowić [...]). The research shows that in the Polish community press
discourse, which is distinct from the Polish nationwide discourse, referential constructions with words pan / pani are used in other functions: heightening of politeness manifested in the
increased respect for the mentioned person; introduction of peculiar atmosphere of
“polishness” to the communication area; creation of the illusion of the presence of the
designatum in the communicative situation causing specific hybridization of the press genre.
However, the precise definition of the functions of the structures in the Polish community
press is not always possible because of the frequent inconsistencies in the “local
overpoliteness” expression. The relevance of these specific polite structures may also be
questionable if in the role of the recipient of a message is native Polish language speaker
from Poland. Therefore, the “clash” of Polish nationwide and minority press discourses as
regards the analyzed aspect of the linguistic etiquette may lead communicative
misunderstanding, which are unintended by the sender, who represents the Polish community
in Ukraine.
Z tą pozycją powiązane są następujące pliki licencyjne: