| dc.description.abstract | Artykuł omawia jeden problem kompozycyjny w obrębie jednego, późnego dramatu Wyspiańskiego,
problem, który uznano za ważny, a jego realizację w Achilleis za charakterystyczną dla
twórczości krakowskiego dramaturga. Punktem wyjściowym jest próba rekonstrukcji poglądów
Poety na sprawę kompozycji czasu i jego funkcji w dramacie i w teatrze. Rekonstrukcję sądów
Wyspiańskiego oparto głównie na korespondencji, pracach inscenizacyjnych i wydanym w 1905 r.
studium o Hamlecie. Zwrócono uwagę na ewolucję zapatrywań autora Wesela, a za punkt dojścia
uznano właśnie sformułowania zawarte w studium o szekspirowskim dramacie. W opisie poglądów
Wyspiańskiego na kompozycję czasu dramatycznego podkreślono z jednej strony związek
z antycznym modelem zwięzłości dramatycznej, z drugiej strony uwydatniono stopniowe pojawianie
się kompozycji, która umieszcza zdarzenia w ciągu czasowym obejmującym noc i dzień. Chwyt ten wiąże się równocześnie z koncepcją „dramatu inteligencji”, a w rezultacie uzyskuje nowe znaczenia
zarówno w aspekcie lapidarności fabuły, jak i walorów nastrojowych, symbolicznych czy filozoficznych.
Ujęcie czasu dramatycznego jako zestawienia, a zarazem przeciwstawienia nocy i dnia
wiąże się również z przesunięciem pojęcia akcji, która zachowując pozory epickie staje się bardziej
„wewnętrzna”. Nadanie nocy i dniowi znaczenia dwóch różnych rzeczywistości rządzących się
odrębnymi prawami, oderwanie kompozycji czasu dramatycznego od wyraźnej analogii do czasu
obiektywnego, pozaliterackiego wiąże koncepcję Wyspiańskiego zarówno z aktualnymi prądami
w nauce, jak i przemianami zachodzącymi na terenie europejskiej powieści przełomu wieków. | pl_PL |
