The politics of the stage and the page: source plays for George Powell's "A very good wife" (1693) in their production and publication contexts

Abstract

Artykuł stanowi próbę uchwycenia historycznych uwarunkowań politycznej funkcji dramatu jako słowa mówionego oraz infleksji tejże funkcji na skutek druku w zmienionej sytuacji politycznej. Za punkt wyjścia do dyskusji posłużyła późno-siedemnastowieczna komedia aktora i dramatopisarza brytyjskiego, George'a Powella, Wspaniała żona (A Very Good Wife) (1693), napisana i wystawiona wkrótce po Wspaniałej Rewolucji 1688/9 roku oraz przejęciu władzy przez Willhelma Orańskiego i Marię. Sztuka ta stanowi adaptację aż czterech wcześniejszych komedii: Kobiecy dowcip, kobieca pomoc (No Wit, No Help Like a Woman's) Thomasa Middletona, Miejski dowcipniś (The City Wit) i Dworski żebrak (The Court Begger) Richarda Bromea, oraz Hyde Park (Hyde Park) Jamesa Shirley'a, których premiery teatralne miały miejsce w pierwszej połowie siedemnastego wieku przed wybuchem Rewolucji Angielskiej i zamknięciem teatrów przez purytanów w roku 1642. Uważna analiza teatralnych (historycznych, politycznych) kontekstów, w jakich sztuki te były wystawiane, oraz porównanie tychże kontekstów z momentem pojawienia się wspaniałych komedii na rynku w formie książkowej, pozwala na wysunięcie hipotezy, iż druk w zmienionej sytuacji historycznej prowadzi do znaczących przekształceń pierwotnej (politycznej, ideologicznej) wymowy przedstawień teatralnych. Na przykładzie komedii Richarda Brome'a Dworski żebrak (The Court Begger) wykazano, iż sztuka zawierająca daleko idącą krytykę polityki dworskiej w okresie poprzedzającym wojnę domową, paradoksalnie zyskała funkcję propagandy rojalistycznej w wyniku publikacji w określonym momencie politycznym (po egzekucji Karola I i rozwiązaniu tzw. Barebones Parliament) i w specjalnym kontekście bibliograficznym (w zbiorze pięciu sztuk Brome'a, których teksty poprzedzone zostały serią politycznie aktualnych wierszy poetów-rojalistów opowiadających się za Restauracją monarchii). Rozważania powyższe umieszczono w szerszym kontekście rynków teatralnego i wydawniczego oraz ich istotnego wpływu na formę przekazu literackiego, który w drugiej połowie siedemnastego wieku w coraz większym stopniu wiąże się ze zjawiskiem plagiatu dramatycznego (stąd wybór sztuk, które w późniejszym okresie zostają przetworzone na "nową" jakość teatralną i literacką).