„Należy stawić opór. ŻOB jest nakazem chwili”. Geneza, działalność i parametry przestrzenne samoobrony ocalałych z Zagłady w powojennym Krakowie

Rykała, Andrzej

dc.contributor.author	Rykała, Andrzej
dc.contributor.editor	Rykała, Andrzej
dc.date.accessioned	2023-03-24T11:51:39Z
dc.date.available	2023-03-24T11:51:39Z
dc.date.issued	2023
dc.identifier.citation	Rykała A., „Należy stawić opór. ŻOB jest nakazem chwili”. Geneza, działalność i parametry przestrzenne samoobrony ocalałych z Zagłady w powojennym Krakowie, [w:] W kręgu geografii politycznej i dyscyplin „okolicznych”. Studia dedykowane Profesorowi Markowi Sobczyńskiemu, A. Rykała (red.), WUŁ, Łódź 2023, https://doi.org/10.18778/8331-035-0.13	pl_PL
dc.identifier.isbn	978-83-8331-035-0
dc.identifier.uri	http://hdl.handle.net/11089/46398
dc.description.abstract	W postępowaniu badawczym dokonano analizy przestrzennej odbudowy największych skupisk żydowskich w Polsce tuż po wojnie oraz rozwoju przemocy wobec Żydów na obszarze odpowiadającym rozciągłości jurysdykcji Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego (dalej WKŻ) z siedzibą w Krakowie, a także przedstawiono genezę, działalność i strukturę organizacyjną Komisji Specjalnej w tym mieście, która była paramilitarną reakcją ocalałych z Zagłady na wzbierającą falę antysemityzmu. Temat badawczy został zrealizowany z pozycji pogranicza geografii i historii, z wykorzystaniem metod GIS (Geographic Information System). Interpretacja podjęta z tej perspektywy pozwoliła w sposób syntetyzujący zarówno uchwycić proces kształtowania się skupisk żydowskich (w tym zwłaszcza krakowskiego), jak i określić – pozostający z nim w ścisłej korelacji – wymiar powojennej przemocy antysemickiej, ciągłość, a często także zgodność i współzależność między aktami terroru, nie tylko w regionalnym, ale i szerszym zakresie przestrzennym.	pl_PL
dc.language.iso	pl	pl_PL
dc.publisher	Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego	pl_PL
dc.relation.ispartof	W kręgu geografii politycznej i dyscyplin „okolicznych”. Studia dedykowane Profesorowi Markowi Sobczyńskiemu;
dc.rights	Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Międzynarodowe	*
dc.rights.uri	http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/	*
dc.subject	Żydowska Organizacja Bojowa	pl_PL
dc.subject	Wojewódzki Komitet Żydowski	pl_PL
dc.subject	Kraków	pl_PL
dc.title	„Należy stawić opór. ŻOB jest nakazem chwili”. Geneza, działalność i parametry przestrzenne samoobrony ocalałych z Zagłady w powojennym Krakowie	pl_PL
dc.type	Book chapter	pl_PL
dc.page.number	343-381	pl_PL
dc.contributor.authorAffiliation	Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych	pl_PL
dc.identifier.eisbn	978-83-8331-036-7
dc.references	Adelson J., W Polsce zwanej Ludową, [w:] J. Tomaszewski (red.), Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 r.), Warszawa 1993.	pl_PL
dc.references	Bańkowska A., Jarzębowska A., Siek M., Morderstwa Żydów w latach 1944–1946 na terenie Polski na podstawie kwerendy w zbiorze 301 (Relacje z Zagłady) w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, „Kwartalnik Historii Żydów” 2009, nr 3(231), s. 356–367.	pl_PL
dc.references	Bauer Y., Flight and Rescue. Brichah. The Organised Escape of Jewish Survivors of Eastern Europe, 1944–1948, New York 1970.	pl_PL
dc.references	Cała A., Komisje Specjalne przy Komitetach Żydowskich w Polsce – aspekt geograficzny, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej” 2016, t. 5, s. 39–60.	pl_PL
dc.references	Cała A., Ochrona bezpieczeństwa fizycznego Żydów w Polsce powojennej. Komisje specjalne przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce, Warszawa 2014.	pl_PL
dc.references	Cała A., Datner-Śpiewak H., Dzieje Żydów w Polsce 1944–1968. Teksty źródłowe, Warszawa 1997.	pl_PL
dc.references	Cichopek A., Pogrom Żydów w Krakowie. 11 sierpnia 1945 r., Warszawa 2000.	pl_PL
dc.references	Cichopek A., The Cracow pogrom of August 1945: a narrative reconstruction, [w:] J.D. Zimmerman (red.), Contested Memories: Poles and Jews during the Holocaust and its Aftermath, New Brunswick 2003, s. 221–238.	pl_PL
dc.references	Cichopek-Gajraj A., Pogromy w Krakowie (Polska) i Topolczanach (Słowacja) w 1945 r. – analiza porównawcza, [w:] A. Grabski (red.), Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie (1939–1946), Warszawa 2019, s. 183–214.	pl_PL
dc.references	Datner H., Po Zagładzie. Społeczna historia żydowskich domów dziecka, szkół, kół studentów w dokumentach Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, Warszawa 2016.	pl_PL
dc.references	Eberhardt P., Migracje polityczne na ziemiach polskich (1939–1945), Poznań 2010.	pl_PL
dc.references	Engel D., Patterns of Anti-Jewish Violence in Poland 1944–1946, „Yad Vashem Studies” 1998, vol. 26, s. 1–39.	pl_PL
dc.references	Engelking B., Grabowski J. (red.), Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 1–2, Warszawa 2018.	pl_PL
dc.references	Grabski A., Centralny Komitet Żydów w Polsce (1944–1950). Historia polityczna, Warszawa 2015.	pl_PL
dc.references	Grabski A., Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce (1944–1949), Warszawa 2004.	pl_PL
dc.references	Grabski A., Rykała A., Żydzi w Polsce 1944–2010, [w:] A. Grabski, A. Rykała, W. Sienkiewicz, J. Wijaczka, M. Wodziński, H. Zaremska, A. Żbikowski, J. Żyndul (red.), Atlas historii Żydów polskich, Warszawa 2010, s. 393–421.	pl_PL
dc.references	Gross J.T., Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków 2008.	pl_PL
dc.references	Gross N., Pomnik dla zbrodniarza, „Midrasz” 1998, nr 7/8(15/16), s. 5–6.	pl_PL
dc.references	Kendziorek P., Program i praktyka produktywizacji Żydów polskich w działalności CKŻP, Warszawa 2016.	pl_PL
dc.references	Krawczyk M., Status prawny własności żydowskiej i jego wpływ na stosunki polsko-żydowskie, [w:] F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska (red.), Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, Lublin 2011, s. 687–713.	pl_PL
dc.references	Kuraś B., „Skupiska żydowskie przepędzi się...”. Napady w Rabce na dzieci ocalałe z Holokaustu, „Gazeta Wyborcza”, 9 czerwca 2016 r., https://krakow.wyborcza. pl/krakow/7,42699,20214234,skupiska-zydowskie-przepedzi-sie-napady-w-rabce-na-dzieci.html (dostęp: 22.06.2022).	pl_PL
dc.references	Kwiek J., Nie chcemy Żydów u siebie. Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944– 1947, Kraków 2021.	pl_PL
dc.references	Kwiek J., „Ogień” wobec mniejszości narodowych, [w:] R. Kowalski (red.), Wokół legendy „Ognia”. Opór przeciwko zniewoleniu: Polska – Małopolska – Podhale 1945–1956, Nowy Targ 2008, s. 243–258.	pl_PL
dc.references	Kwiek J., Pogrom antyżydowski w Krakowie 11 sierpnia 1945 r., [w:] A. Grabski (red.), Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie (1939–1946), Warszawa 2019, s. 161–180.	pl_PL
dc.references	Kwiek J., Wydarzenia antyżydowskie 11 sierpnia 1945 r. w Krakowie. Dokumenty, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 2000, nr 1, s. 77–89.	pl_PL
dc.references	Kwiek J., Zabójstwa ludności żydowskiej w Krakowskiem w latach 1945–1947. Fakty i mity, „Kwartalnik Historii Żydów” 2013, nr 4, s. 679–695.	pl_PL
dc.references	Kwiek J., Żydzi, Łemkowie, Słowacy w województwie krakowskim w latach 1945– 1949/1950, Kraków 2002.	pl_PL
dc.references	Libionka D., Recenzja książki Anny Cichopek „Pogrom Żydów w Krakowie”, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2002, nr 1, s. 179–182.	pl_PL
dc.references	Lipszyc J., Przystanek Dolny Śląsk, „Midrasz” 1998, nr 7/8(15/16), s. 10–16.	pl_PL
dc.references	Markiel T., Skibińska A., Jakie to ma znaczenie, czy zrobili to z chciwości? Zagłada domu Trynczerów, Warszawa 2011.	pl_PL
dc.references	Panz K., „Dlaczego oni, którzy tyle przecierpieli i przetrzymali, musieli zginąć”. Żydowskie ofiary zbrojnej przemocy na Podhalu w latach 1945–1947, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2015, s. 33–89.	pl_PL
dc.references	Pat J., Dlaczego Rosja wypuściła 10 tysięcy Żydów polskich – pytanie, na które Żydzi całego świata szukają odpowiedzi, „Der Argentiner Magazin” 1946, nr 146.	pl_PL
dc.references	Persak K., Akta postępowań cywilnych z lat 1947–1949 w sprawach dotyczących zmarłych żydowskich mieszkańców Jedwabnego, [w:] P. Machcewicz, K. Persak (red.), Wokół Jedwabnego, t. 2: Dokumenty, Warszawa 2002, s. 375–416.	pl_PL
dc.references	Pisarski M., Emigracja Żydów z Polski w latach 1945–1951, [w:] A. Grabski, M. Pisarski, A. Stankowski (red.), Studia z dziejów i kultury Żydów w Polsce po 1945 r., Warszawa 1997, s. 13–82.	pl_PL
dc.references	Postanowienie o umorzeniu śledztwa w sprawie pogromu kieleckiego, prowadzonego przez OKŚZpNP w Krakowie, sygn. akt S 58/01/Zk, 21 X 2004 r., [w:] Ł. Kamiński, J. Żaryn (red.), Wokół pogromu kieleckiego, t. 1, Warszawa 2006, s. 441–483.	pl_PL
dc.references	Rosner A.M., Obraz społeczności ocalałych w Centralnej Kartotece Wydziału Ewidencji i Statystyki CKŻP, Warszawa 2018.	pl_PL
dc.references	Rusiniak-Karwat M., Nowe życie na zgliszczach. Bund w Polsce w latach 1944–1949, Warszawa 2016.	pl_PL
dc.references	Rykała A., Pogrom kielecki a życie gospodarcze Żydów w Polsce w okresie bezpośrednio powojennym, [w:] A. Grabski (red.), Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie (1939–1946), Warszawa 2019, s. 417–432.	pl_PL
dc.references	Rykała A., Pogrom w Kielcach w 1946 r. a odbudowa skupisk żydowskich – ujęcie geograficzne, [w:] A. Grabski (red.), Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie (1939–1946), Warszawa 2019, s. 381–416.	pl_PL
dc.references	Rykała A., Przemiany sytuacji społeczno-politycznej mniejszości żydowskiej w Polsce po drugiej wojnie światowej, Łódź 2007.	pl_PL
dc.references	Rykała A., W reakcji na powojenną przemoc antysemicką. Samoobrona Żydów w Łodzi – uwarunkowania społeczno-polityczne i przestrzenne, Łódź 2020.	pl_PL
dc.references	Rykała A., „...z bronią w ręku stać na straży życia ludności żydowskiej”. Geograficzno- -polityczne uwarunkowania powstania oraz działalność Komisji Specjalnej w Łodzi, [w:] Z. Trębacz (red.), Polityka. Między współpracą a odrzuceniem – Żydzi i Polacy w XIX i XX wieku, Warszawa 2021, s. 181–212.	pl_PL
dc.references	Rykała A., Wosiak A., Geograficzno-historyczne (polityczne) uwarunkowania genezy i przebiegu wybranych pogromów Żydów na ziemiach polskich od XIX w. do 1946 r., [w:] A. Grabski (red.), Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie (1939–1946), Warszawa 2019, s. 527–572.	pl_PL
dc.references	Skibińska A., Powroty ocalałych i stosunek do nich społeczeństwa polskiego, [w:] F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska (red.), Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, Lublin 2011, s. 39–70.	pl_PL
dc.references	Skibińska A., Powroty ocalałych, [w:] B. Engelking, J. Leociak, D. Libionka (red.), Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie warszawskim, Warszawa 2007, s. 505–599.	pl_PL
dc.references	Skibińska A., Problemy rewindykacji żydowskich nieruchomości w latach 1944–1950. Zagadnienia ogólne i szczegółowe na przykładzie Szczebrzeszyna, [w:] J. Grabowski, D. Libionka (red.), Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950, Warszawa 2014, s. 493–573.	pl_PL
dc.references	Sobczyński M., Przemiany zagospodarowania przestrzeni przemysłowej południowej części XIX dzielnicy katastralnej Krakowa – Grzegórzek w XX i XXI wieku na przykładzie zakładów maszynowych Ludwika Zieleniewskiego, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej” 2020, t. 9–10, s. 55–93.	pl_PL
dc.references	Sobczyński M., Wolaniuk A., Współczesne tendencje przemian centrów dużych miast Polski na przykładzie Łodzi, Gdańska i Krakowa, „Studia Miejskie” 2010, s. 13–35.	pl_PL
dc.references	Stankowski A., Weiser P., Demograficzne skutki Holokaustu, [w:] F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska (red.), Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, Lublin 2011, s. 15–38.	pl_PL
dc.references	Tokarska-Bakir J., Legendy o krwi. Antropologia przesądu, Warszawa 2008.	pl_PL
dc.references	Tokarska-Bakir J., Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, t. 1–2, Warszawa 2018.	pl_PL
dc.references	Tokarska-Bakir J., Tryby maszyny pogromu, „Gazeta Wyborcza”, dodatek „Ale Historia”, 19 lutego 2018 r.	pl_PL
dc.references	Wójcik J., Oddział. Między AK i UB – historia żołnierzy Łazika, Warszawa 2016.	pl_PL
dc.references	Zaremba M., Psychoza we krwi, „Polityka” 2006, nr 27.	pl_PL
dc.references	Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.	pl_PL
dc.references	Zbrodnia na Żydach w Krościenku. „Mały jęczy, trzeba poprawić”, wywiad Bartłomieja Kurasia z Jerzym Wójcikiem, „Gazeta Wyborcza”, 28–29 maja 2016 r.	pl_PL
dc.references	Żbikowski A., Morderstwa popełniane na Żydach w pierwszych latach po wojnie, [w:] F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska (red.), Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, Lublin 2011, s. 71–94.	pl_PL
dc.references	Żbikowski A., U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej, wrzesień 1939 – lipiec 1941, Warszawa 2006.	pl_PL
dc.references	Żbikowski A., Żydowski Instytut Historyczny. 70 lat badań nad dziejami polskich Żydów. Pisane z perspektywy historyka Zagłady, Warszawa 2017.	pl_PL
dc.identifier.doi	10.18778/8331-035-0.13