Pokaż uproszczony rekord

dc.contributor.authorJedlińska, Eleonora
dc.date.accessioned2023-04-26T08:49:07Z
dc.date.available2023-04-26T08:49:07Z
dc.date.issued2021-12-30
dc.identifier.issn2084-851X
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11089/46846
dc.description.abstractThe article focuses on selected aspects of the Taylorism theory used in housing construction in the 1920s and 1930s, it is between the World Wars in Poland, and their implementation in the context of the concept of housing for everyone. The idea, which was transferred from the United States to Europe after the First World War, became popular in modernist circle over time. Taylor’s views found fertile ground among Europe’s leading architects and urban planners (of which Ozenfant, Le Corbusier, Mies van der Rohe, Walter Gropius, Stanisław and Barbara Brukalski, Szymon i Helena Syrkusowie, Józef Szanajca played a special role). They were implemented through the realization of such ideas, as „machine cities”, „machine houses/dwellings”, „smallest flats”, etc. as places of education of modern man. In view of the acute housing shortage in Europe after World War One and the much more difficult situation in Poland, it was essential to cover the housing shortage in the largest cities. The housing problem in Poland became a state issue. Large-scale efforts have been made to build affordable houses and apartments. Thus, according to Taylor’s theories, so-called functional – economic dwellings (so-called gallery houses) were designed, the uniform and inexpensive flats. Architecture and art – according to the apologists of Taylorism – in the twenty years between the World Wars, as well as social tasks were to politicize of the collaborating artists, architects and urban planners. The so called functional architecture was seen as conductive to the organization of everyday life and the education of its users, who were increasingly subject to state policy. The aesthetics of mechanical repetition, standardization, rhythm an economy propagated in Europe were reflected in industrial productivity and the increase in industrial production, leading to utopian notions of building a total order. The ideas of Taylorism, who invoked the purity of the unadorned form, hygiene and usefulness, efficiency, economization, etc., and tried to appropriate all areas of human existence, now appear as an ideology that forces the acceptance of the „minimum requirement” in order to realize the demands of the modernists, whose projects have strengthened attitudes towards the totalitarianization of life.en
dc.description.abstractArtykuł koncentruje się na wybranych aspektach teorii tayloryzmu wykorzystywanych w budownictwie mieszkaniowym w latach 20. i 30. XX wieku, to jest w okresie międzywojennym w Polsce, oraz ich realizacji w kontekście koncepcji mieszkań dla każdego. Idea ta, przeniesiona ze Stanów Zjednoczonych do Europy po I wojnie światowej, z czasem stała się popularna w środowisku modernistycznym. Poglądy Taylora znalazły podatny grunt wśród czołowych europejskich architektów i urbanistów (szczególną rolę odegrali Ozenfant, Le Corbusier, Mies van der Rohe, Walter Gropius, Stanisław i Barbara Brukalscy, Szymon i Helena Syrkusowie, Józef Szanajca). Wdrażano je poprzez realizację takich idei, jak „miasta maszyny”, „domy/mieszkania maszyny”, „najmniejsze mieszkania”, itp. jako miejsca edukacji nowoczesnego człowieka. Wobec dotkliwego niedoboru mieszkań w Europie po I wojnie światowej i znacznie trudniejszej sytuacji w Polsce, niezbędne było pokrycie braków mieszkaniowych w największych miastach. Problem mieszkaniowy w Polsce stał się sprawą państwową. Na dużą skalę podjęto działania zmierzające do budowy niedrogich domów i mieszkań. I tak, zgodnie z teoriami Taylora, zaprojektowano tzw. mieszkania funkcjonalne – ekonomiczne (tzw. domy galeriowe), jednolite i niedrogie. Architektura i sztuka – zdaniem apologetów tayloryzmu – w dwudziestoleciu międzywojennym, podobnie jak zadania społeczne, miały upolitycznić współpracujących ze sobą artystów, architektów i urbanistów. Tak zwana architektura funkcjonalna była postrzegana jako sprzyjająca organizacji życia codziennego i edukacji jej użytkowników, którzy w coraz większym stopniu podlegali polityce państwa. Propagowana w Europie estetyka mechanicznej powtarzalności, standaryzacji, znajdowała odzwierciedlenie w wydajności przemysłu i wzroście produkcji przemysłowej, prowadząc do utopijnych wyobrażeń o budowaniu totalnego porządku. Idee tayloryzmu, który powoływał się na czystość nieupiększonej formy, higienę i użyteczność, wydajność, ekonomizację itp. i próbował zawłaszczyć wszystkie dziedziny ludzkiej egzystencji, jawią się teraz jako ideologia wymuszająca akceptację „minimum wymagań” w celu realizacji postulatów modernistów, których projekty wzmocniły postawy totalitaryzacji życia.pl
dc.language.isopl
dc.publisherWydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiegopl
dc.relation.ispartofseriesTECHNE. Seria Nowa;8pl
dc.rights.urihttps://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
dc.subjectTaylorismen
dc.subjectmodernismen
dc.subject„smallest flats”en
dc.subjectthe 20th anniversary of the interwar perioden
dc.subjecttotalitarianizationen
dc.subjectTayloryzmpl
dc.subjectmodernizmpl
dc.subject„najmniejsze mieszkania“pl
dc.subject20-lecie międzywojennepl
dc.subjecttotalitaryzacjapl
dc.titleTeoria tayloryzmu i „mieszkania najmniejsze” w dwudziestoleciu międzywojennym w Polscepl
dc.title.alternativeThe theory of Taylorism and the „smallest flats” in the period between the World War One and the World War Two in Polanden
dc.typeArticle
dc.page.number35-62
dc.contributor.authorAffiliationInstytut Historii Sztuki, Uniwersytet Łódzkipl
dc.identifier.eissn2720-149X
dc.references[b.a.] 1930 – Meble żelazne, „Organizacja Gospodarstwa Domowego” 1930, nr 8, s. 122–123.pl
dc.referencesADAMIECKI 1924 – Karol Adamiecki, „Harmonizacja jako jedna z głównych podstaw organizacji naukowej”, odczyt na I Międzynarodowym Kongresie Naukowej Organizacji, „Przegląd Techniczny” 1924, nr 49, s. 551–554.pl
dc.referencesBARANOWICZ 1975 – Zofia Baranowicz, Pisma, Wrocław 1975.pl
dc.referencesBRUKALSKA 1929 – Barbara Brukalska, Kuchnia współczesna, „Dom, Osiedle, Mieszkanie” 1929, nr 1, s. 8–11.pl
dc.referencesBRUKALSKI 1930 – Stanisław Brukalski, O planach małych mieszkań, „Dom, Osiedle, Mieszkanie” 1930, nr 3, s. 5–10.pl
dc.referencesCHMIELEŃSKA 1929 – Marja Chmieleńska, Planujemy racjonalnie mieszkania, „Organizacja Gospodarstwa Domowego” 1929, nr 2, s. 17–19.pl
dc.referencesCHOMĄTOWSKA 2014 – Beata Chomątowska, Lachert i Szanajca. Architekci awangardy, Wołowiec 2014, s. 307.pl
dc.referencesvan DOESBURG 1931 – Theo van Doesburg, Ewolucja architektury nowoczesnej w Holandii, „Architektura i Budownictwo” 1931, nr 8–9, s. 338–440.pl
dc.referencesGIEDION 1968 – Siegrfried Giedion, Przestrzeń, czas, architektura, tłum. J. Olkiewicz, Warszawa 1968.pl
dc.referencesGROPIUS 1929 – Walter Gropius, „Dom, Osiedle, Mieszkanie” 1929, nr 9, s. 20.pl
dc.referencesGROPIUS 2014 – Walter Gropius, Pełnia architektury, tłum. K. Kopczyńska, Kraków 2014.pl
dc.referencesGUILLEN 1997 – Mauro F. Guillen, Scientific Management’s Lost Aesthetic: Architecture, Organization, and the Taylorised Beauty of the Mechanical, „Administrative Science Quarterly” 1997, vol. 42 (4), s. 682–715.pl
dc.referencesHEAD 2005 – Simon Head, The new ruthless economy. Work and power in the digital age, Oxford University Press 2005.pl
dc.referencesJAFFE 1957 – William J. Jaffe, Ford and the Evolution of Modern Industrial Management, New York University Press, New York 1957.pl
dc.referencesJENCKS 1982 – Charles Jencks, Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury, tłum. M. Biegańska, Warszawa 1982.pl
dc.referencesKOBRO 1936 – Katarzyna Kobro, Funkcjonalizm, „Forma” 1936, nr 4, s. 10.pl
dc.referencesKOBRO/STRZEMIŃSKI 1931 – Katarzyna Kobro, Władysław Strzemiński, Kompozycja przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego, Biblioteka „a.r.”, Łódź 1931, nr 2, s. 50–51.pl
dc.referencesLAUTERBACH 1925 – Alfred Lauterbach, Zagadnienia wielkiego miasta, „Architektura i Budownictwo” 1925, nr 2, s. 21.pl
dc.referencesLE CORBUSIER 1928a – Le Corbusier, Le cycle nouveau de l’Architecture. Pour bâtir: Standariser et Tayloriser, Paris 1928. Suplement do Bulletin du Redressement français, 1er mai 1928: propos sur Pessac, le pavillon de l’Esprit nouveaux et le Weissenhof. Fondation Le Corbusier 10, Square du Docteur-Blanche, Paris-16e, [nlb.].pl
dc.referencesLE CORBUSIER 1928b – Le Corbusier, Pour BATIR: TANDARISER pour pouvoir INDUSTRIALISER et TAYLORISIER, Paris 1928. Suplement do Bulletin du Redressement français, 1er mai 1928: propos sur Pessac, le pavillon de l’Esprit nouveaux et le Weissenhof. Fondation Le Corbusier 10, Square du Docteur-Blanche, Paris-16e, [nlb.].pl
dc.referencesLe Corbusier 1987 – Le Corbusier, une encyclopedie. Monographie, Centre Georges Pompidou, red. Claude Eveno, Paris 1987, s. 397–400.pl
dc.referencesLEŚNIAKOWSKA 2004 – Marta Leśniakowska, Modernistka w kuchni. Barbara Brukalska, Grete Schütte-Lihotzky i „polityka kuchenna” (wstęp do architektury modernizmu), „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2004, nr 1–2, s. 179–196.pl
dc.referencesLEŚNIAKOWSKA 2005 – Marta Leśniakowska, Dom Adama, dom Ewy: dyskurs różnicy w (pod)tekstach historii architektury, „Rocznik Historii Sztuki” 2005, nr 30, s. 31–45.pl
dc.referencesLEŚNIAKOWSKA 2016 – Marta Leśniakowska, Barbara Brukalska: subtelna budowniczka płaszczyzn i form, [w:] Architektki, red. Tomasz Kunz, Kraków 2016, s. 37–45.pl
dc.referencesLEŚNIAKOWSKA 2018 – Marta Leśniakowska, Pokój z widokiem. Barbara Brukalska & Nina Jankowska, sp. z o.o., [w:] Szklane domy. Wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918, red. Joanna Kordjak, wyd. Zachęta, Warszawa 2018, s. 108.pl
dc.referencesMcLEOD 1983 – Mary McLeod, Architecture or revolution: Taylorisme, Technocracy, and Social Change, „Art Journal” 1983, nr 2.pl
dc.referencesMIES VAN DER ROHE 1924 – Ludwig Mies van der Rohe, Budowa I, „Blok” 1924, nr 1, s. 1.pl
dc.referencesMURARD/ZYLBERMAN 1978 – Lion Murard, Patrick Zylberman, Esthetique du Taylorisme. L’habitat ratinnel en Alemagne: de la stabilisation à la stabilistaion d’Hitler (1924–1933), red. Jean-Hubert Martin, Werner Spies, [w:] Paris–Berlin. Rapports et contrastes France–Allemagne 1900–1933, katalog wystawy w Centre Pompidou w Paryżu, Paris 1978, s. 390.pl
dc.referencesNAGABCZYŃSKA 1930 – Janina Nagabczyńska, W minimum przestrzeni – maksimum wygody, „Organizacja Gospodarstwa Domowego” 1930, nr 10, s. 150.pl
dc.referencesOLSZEWSKI 1988 – Andrzej K. Olszewski, Idee Le Corbusiera w Polsce, [w:] Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, red. Anna Marczak-Krupa, Warszawa 1988, s. 483–491.pl
dc.referencesOUD 1926 – Johannes Jacobus Oud, Wychowanie przez architekturę, „Praesens” 1926, nr 1, s. 4–5.pl
dc.referencesRYBICKA 2000 – Elżbieta Rybicka, Projektowanie miasta. (O dyskursie urbanistycznym dwudziestolecia), „Teksty Drugie” 2000, nr 4, s. 71.pl
dc.referencesSALINGER 1981 – Jerome David Salinger, Wyżej podnieście strop, cieśle i Seymour – Introdukcja, tłum. M. Skibniewska, Warszawa 1981, s. 81–82.pl
dc.referencesSTRZEMIŃSKI 1947 – Władysław Strzemiński, Łódź sfunkcjonalizowana, reprint [w:] „Myśl Współczesna” 1947, nr 11, s. 444.pl
dc.referencesSTRZEMIŃSKI 1958 – Władysław Strzemiński, Teoria widzenia, Kraków 1958, s. 246.pl
dc.referencesSYRKUS 1926 – Szymon Syrkus, Preliminarz architektury, „Praesens” 1926, nr 1, s. 14.pl
dc.referencesSYRKUS 1929 – Szymon Syrkus, II Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej. Frankfurt nad Menem, 24–26 października 1929 r., „Dom, Osiedle, Mieszkanie” 1929, nr 9, s. 16–21.pl
dc.referencesSYRKUS 1976 – Helena Syrkus, Ku idei osiedla społecznego, Warszawa 1976, s. 11–12.pl
dc.referencesŚWIECHOWSKI 1988 – Zygmunt Świechowski, Metalowy mebel funkcjonalistów i jego recepcja, [w:] Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, red. Anna Marczak-Krupa, Warszawa 1988, s. 492–501.pl
dc.referencesTOEPLITZ 1930 – Teodor Toeplitz, Znaczenie małego mieszkania, „Dom, Osiedle, Mieszkanie” 1930, nr 3, s. 1–4.pl
dc.referencesTUROWSKI 1997 – Andrzej Turowski, Awangardowe marginesy, Warszawa 1997.pl
dc.referencesWICHERT 1928 – Fritz Wichert, Die Neue Baukunst als Erzieher, „Das Neue Frankfurt” 1928, nr 12, s. 235.pl
dc.contributor.authorEmaileleonora.jedlinska@uni.lodz.pl
dc.identifier.doi10.18778/2084-851X.12.03


Pliki tej pozycji

Thumbnail

Pozycja umieszczona jest w następujących kolekcjach

Pokaż uproszczony rekord

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Poza zaznaczonymi wyjątkami, licencja tej pozycji opisana jest jako https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0