Role nauczyciela a opresyjność wobec uczniów

Abstract

Pupils spend a large part of their lives at school, where most of their time is filled by teachers. The quality of this time depends also on the teachers’ approach to educational issues, their sense of agency, responsibility and commitment. In conducting a phenomenographic study of teachers’ epistemological beliefs, I asked teachers questions not only about issues directly related to epistemology, but also about how they perceived their role and what impact they saw as having on students’ learning process. The collected answers revealed varied teacher profiles, which I grouped into 8 distinct conceptions of teacher’s roles, out of which I selected 4 categories in which different forms of oppression were manifested. The described roles, or rather the activities which those roles manifest in, enable us to understand the context of oppressiveness. The main sources of potential oppressiveness seems to lie in teachers’ different attitudes to basic educational concepts, including, above all, the transfer of knowledge and their entanglement in the educational system, i.e. their sense of the system’s influence on the performance of their work performance.

Uczniowie spędzają sporą część swojego życia w szkole, w której większość czasu wypełniona jest przez nauczycieli. Jakość tego czasu zależy także od podejścia nauczycieli do zagadnień edukacyjnych, od ich poczucia sprawczości, odpowiedzialności czy zaangażowania. Przeprowadzając fenomenograficzne badania epistemologicznych przekonań nauczycieli, zadałam im pytania nie tylko o zagadnienia bezpośrednio związane z epistemologią, ale także o to, jak postrzegali swoją rolę, oraz jaki widzieli wpływ na proces uczenia się uczniów. Z zebranych odpowiedzi ujawniły się sylwetki nauczycieli, wśród których wyodrębniłam 8 odmiennych koncepcji ról nauczyciela, dających mi podstawę do wyłonienia 4 kategorii opisu, w których manifestowały się odmienne formy opresji. Opisane role, a raczej aktywności je tworzące, pozwalają zrozumieć kontekst opresyjności. Główne źródła potencjalnej opresyjności wydają się leżeć w odmiennych stosunkach nauczycieli do podstawowych koncepcji edukacyjnych, w tym przede wszystkim do przekazywania wiedzy i uwikłania w system, czyli poczucia wpływu systemu na wykonywanie własnej pracy.