”Zdawać się, zdać się” oraz ”wydawać się, wydać się” w „Lalce” Bolesława Prusa. Analiza semantyczno-składniowa i funkcjonalna

Abstract

The article is dedicated to mental verbs zdawać się, zdać się [to seem, to purport (imperf./perf.)] and wydawać się, wydać się [to appear, to seem (imperf./perf.)]. The material has been excerpted from the novel The Doll by Bolesław Prus. The examples have been identified in various text types. The author identified phrases in which the argument x was realized, corresponding with the mental state recipient or experiencer, separating them from phrases in which this argument was not disclosed. The novel characters corresponding with the phrase with the semantic experiencer role have been identified. For wydawać się, wydać się [to appear, to seem (imperf./perf.)], the mental state recipients in the often are most frequently Stanisław Wokulski, Izabela Łęcka, and Ignacy Rzecki; for zdawać się, zdać się [to seem, to purport (imperf./perf.)], the order is Wokulski, Rzecki, Miss Izabela. T he article identifies the phrases that realize the primary pattern P (x, q) for the analyzed verbs. Individual patterns were illustrated with the material. The article also presents the semantics of the propositional argument q, introduced by the verbs examined in the work. The role of the units studied for comparisons and metaphors was also mentioned.

Artykuł poświęcono wybranym czasownikom mentalnym: zdawać się, zdać się oraz wydawać się, wydać się. Materiał wyekscerpowano z powieści Lalka Bolesława Prusa. Przykłady wybrano z różnych typów powieściowego tekstu. Wyróżniono zdania ze zrealizowanym argumentem x odpowiadającym odbiorcy stanu mentalnego w pozycji experiencera. Wyodrębniono również zdania bez wyeksplikowanego argumentu o semantycznej roli experiencera. Zbadano i obliczono, która z powieściowych postaci i jak często występuje przy rozpatrywanych czasownikach w roli odbiorcy stanu mentalnego. Przy czasownikach wydawać się / wydać się najczęściej w roli experiencera odnaleziono: Stanisława Wokulskiego, Izabelę Łęcką oraz Ignacego Rzeckiego, a obok zdawać się i zdać się rolę podmiotu doznającego odgrywali najczęściej Wokulski, Rzecki i panna Izabela. Według przyjętej metodologii badane czasowniki realizują bazową strukturę predykatowo‑argumentową P (x, q). Ukazano schematy składniowe realizujące tę wyjściową strukturę. Przyjrzano się realizacji treści wnoszonej przez argument propozycjonalny q. Zaznaczono obecność porównań i metafor w konstrukcjach z analizowanymi czasownikami.