From Hal 9000 to neo-Luddism. Who’s Afraid of Technology? Reflections on the Category of Experience

Abstract

The article analyzes the phenomenon of technological anxiety, which is an inseparable element of the 4th Industrial Revolution, and its reverse. At the level of the individual, technological challenges open up, intensified by the excess of stimuli caused by information overload. In this context, the concept of the 4th Industrial Revolution proposed in 2016 by Klaus Schwab is juxtaposed with theoretical proposals such as Neil Postman’s “Technopol”, the reflections of James Ellul, or the radical manifesto of eco-terrorist Ted Kaczyński, concerning the future of industrial society. The article also attempts to define and indicate the sources of technological anxiety, from the feeling of uncertainty, dependence, exclusion, to the loss of control over the world and man himself. The frame is a reference to the text of culture in the form of the figure of the Hal 9000 computer from Stanley Kubrick’s film as a machine making decisions about human life and to the contemporary phenomenon of neo-Luddism inspired by the 19th movement of opponents of the development of technology. Methodologically, the article is based on the subject's literature and the analysis of popular culture texts. It also uses exemplification from the area of contemporary art, reaching for the category of artistic research.

Artykuł analizuje zjawisko lęku technologicznego stanowiącego nieodłączny element IV rewolucji przemysłowej, niejako jego rewers. Na poziomie jednostki otwierają się wyzwania technologiczne, potęgowane przez nadmiar bodźców powodowanych przesytem informacji. W tym kontekście koncepcja IV Rewolucji Przemysłowej zaproponowana w 2016 roku przez Klausa Schwaba zestawiona zostaje z takimi propozycjami teoretycznymi jak „Technopol” Neila Postmana, refleksje Jamesa Ellula, czy radykalnym manifestem eko-terrorysty Teda Kaczyńskiego, dotyczącym przyszłości społeczeństwa przemysłowego. Artykuł podejmuje także próbę zdefiniowania i wskazania źródeł lęku technologicznego od poczucia niepewności, zależności, wykluczenia, po utratę kontroli nad światem i samym człowiekiem. Klamrę stanowi nawiązanie do figury komputera Hal 9000 z filmu Stanleya Kubricka jako maszyny podejmującej decyzje o ludzkim życiu oraz do współczesnego fenomenu neoluddyzmu inspirowanego dziewiętnastowiecznym ruchem przeciwników rozwoju technologii. Metodologicznie artykuł opiera się zarówno na lekturze prac teoretycznych, jak i na analizie tekstów kultury popularnej. Posługuje się także egzemplifikacją z obszaru sztuki współczesnej sięgając do kategorii badań artystycznych.