Dwór w Makowiskach – historia ze szczęśliwym zakończeniem?

Abstract

Despite the great loses brought by the 20th century, with two devastating wars and major socio-political transformations, several thousand structures of the “Polish Manor House” type have survived across the historical territory of Poland. Among them are buildings of significant artistic and historical value, widely recognized in literature, as well as more modest constructions lacking in architectural value, whose history often remains unknown. Nevertheless, the manor house has always been an important element of the rural landscape, being a testament to the past and forming a vital part of the cultural heritage of a given region. Today, the condition of these buildings varies greatly. Alongside positive examples of well-executed restoration and care for historical architecture, there are also numerous manor houses in a state of decay – some even facing the threat of complete destruction. Until recently, the manor house in Makowiska was considered one such negative example, although its situation appears to have significantly improved in recent years.Manor houses, as rural nobility mansions, were a distinctive feature of the Polish countryside until the early 20th century. The manor in Makowiska was built in the mid-19th century or shortly thereafter. While its form is relatively modest, it remains characteristic of that period.The manor in Makowiska represents a small-scale landed gentry residence of the historicist era, limited in artistic means but typical for areas where small noble estates predominated. Its pronounced Neo-Renaissance elements, reflecting the influence of stylistic solutions promoted by leading architects of the time, make it a highly representative example of provincial manor architecture in central Poland. Despite its modesty, it possesses notable architectural value.

Mimo wielkich strat, jakie przyniósł wiek XX, z dwoma niszczycielskimi wojnami i przemianami społeczno-politycznymi, na historycznych ziemiach polskich przetrwało kilka tysięcy obiektów typu „dwór polski”. Znaleźć wśród nich możemy budowle o dużych wartościach artystycznych i historycznych, odnotowywane w literaturze, ale też budowle skromne, pozbawione większych walorów architektonicznych, o których historii często niewiele wiemy. Zawsze jednak dwór stanowił ważny element wiejskiego pejzażu, będąc świadectwem przeszłości i istotnym elementem kulturowego dziedzictwa danego terenu. Współczesny stan zachowania tych budowli jest zróżnicowany. Obok pozytywnych przykładów renowacji i dbałości o zabytkowe budowle, mamy też liczne przykłady dworów, których kondycja budzi niepokój, a dalsze trwanie niekiedy jest zagrożone. Do tego typu negatywnych przykładów należał do niedawna dwór w Makowiskach, choć wydaje się że w tym wypadku sytuacja zdecydowanie zmieniła się na lepsze.Dwór jako wiejska siedziba szlachecka był charakterystycznym elementem krajobrazu polskiej wsi aż do początku XX w. Obiekt w Makowiskach powstał w połowie XIX w. lub krótko po połowie tego stulecia. Prezentuje formy stosunkowo skromne, ale znamienne dla tego okresu.Dwór w Makowiskach stanowi przykład skromnej w skali i zastosowanych środkach artystycznych siedziby ziemiańskiej z epoki historyzmu, typowej dla obszarów, gdzie dominowała drobna własność ziemiańska. Wyraziste formy neorenesansowe, w których dostrzegamy wpływ rozwiązań propagowanych przez głównych twórców tej epoki, czynią go obiektem bardzo charakterystycznym dla prowincjonalnego budownictwa dworskiego ziem centralnej Polski o znaczących walorach architektonicznych.