Odczuwanie zapachów, identyfikacja węchowa oraz zaburzenia węchu u osób z neuroróżnorodnością na przykładzie osób ze spektrum autyzmu – analiza jakościowa
| dc.contributor.author | Hamerlińska, Agnieszka | |
| dc.contributor.author | Szeler, Katarzyna | |
| dc.date.accessioned | 2025-12-12T10:52:08Z | |
| dc.date.available | 2025-12-12T10:52:08Z | |
| dc.date.issued | 2025-12-12 | |
| dc.identifier.issn | 2544-7238 | |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11089/56947 | |
| dc.description.abstract | Smell perception, olfactory identification, and olfactory dysfunction in individuals with autism spectrum disorder (ASD) are still under-researched areas. Smell plays a significant role in emotions, social relationships, and cognitive function, making it worthwhile to explore this topic from the perspective of individuals with neurodiversity. Reviewing the literature on olfactory function in individuals with ASD can lay the foundation for developing a therapeutic space in which olfactory abilities play a key role. | en |
| dc.description.abstract | Odczuwanie zapachów, identyfikacja węchowa oraz zaburzenia węchu u osób ze spektrum autyzmu to obszar badań nadal niewystarczająco głęboko przebadany. Węch odgrywa istotną rolę w obszarach emocji, tworzenia relacji społecznych i funkcji kognitywnych, dlatego też warto eksplorować ten temat z perspektywy osób z neuroróżnorodnością. Dokonanie przeglądu literatury związanej z kondycją węchową u osób ze spektrum autyzmu może stworzyć podwaliny do formowania przestrzeni terapeutycznej, w której zdolności węchowe będą odgrywać kluczową rolę. | pl |
| dc.language.iso | pl | |
| dc.publisher | Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego | pl |
| dc.relation.ispartofseries | Logopaedica Lodziensia;11 | pl |
| dc.rights.uri | https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0 | |
| dc.subject | spektrum autyzmu | pl |
| dc.subject | węch | pl |
| dc.subject | identyfikacja zapachów | pl |
| dc.subject | zaburzenia węchu | pl |
| dc.subject | terapia | pl |
| dc.subject | autism spectrum disorder | en |
| dc.subject | smell | en |
| dc.subject | odor identification | en |
| dc.subject | olfactory disorders | en |
| dc.subject | therapy | en |
| dc.title | Odczuwanie zapachów, identyfikacja węchowa oraz zaburzenia węchu u osób z neuroróżnorodnością na przykładzie osób ze spektrum autyzmu – analiza jakościowa | pl |
| dc.title.alternative | Smell Perception, Olfactory Identification, and Olfactory Disorders in Neurodiverse Individuals, As Exemplified by Individuals with Autism Spectrum Disorder – a Qualitative Analysis | en |
| dc.type | Article | |
| dc.page.number | 69-81 | |
| dc.contributor.authorAffiliation | Hamerlińska, Agnieszka - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Filozofii i Nauk Społecznych, Instytut Nauk Pedagogicznych | pl |
| dc.contributor.authorAffiliation | Szeler, Katarzyna - Akademia Mazowiecka w Płocku, Wydział Nauk Humanistyczno-Społecznych i Informatyki, Katedra Pedagogiki, Zakład Pedagogiki Specjalnej i Edukacji Inkluzyjnej | pl |
| dc.identifier.eissn | 2657-4381 | |
| dc.references | American Psychiatric Association, 2013, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, American Psychiatric Publishing, Inc., https://doi.org/10.1176/appi.books.978089 0425596 | pl |
| dc.references | Ashwin Ch., Chapman E., Howells J., Rhydderch D., Walker I., Baron-Cohen S., 2014, Enhanced olfactory sensitivity in autism spectrum conditions, „Molecular Autism”, vol. 5, 53. | pl |
| dc.references | Bojarowicz H., Ziółkowska A., Krysiński J., 2016, Wyjątkowość zapachu, „Hygeia Public Health”, vol. 51(2), s. 154–160. | pl |
| dc.references | Boudjarane M.A., Grandgeorge M., Marianowski R., Misery L., Lemonnier E., 2017, Perception of odors and tastes in autism spectrum disorders: A systematic review of assessments, „Autism Research”, vol. 10(6), s. 1045–1057. | pl |
| dc.references | Catani M., Dell’acqua F., Budisavljevic S., Howells H., Thiebaut de Schotten M., Froudist-Walsh S., D’Anna L., Thompson A., Sandrone S., Bullmore E.T., Suckling J., Baron-Cohen S., Lombardo M.V., Wheelwright S.J., Chakrabarti B., Lai M.C., Ruigrok A.N., Leemans A., Ecker C., Consortium M.A., Craig M.C., Murphy D.G., 2016, Frontal networks in adults with autism spectrum disorder, „Brain”, vol. 139, s. 616–630. | pl |
| dc.references | Dantec M., Cazalis F., Peyrical A., Luisier A.C., Benabou C., Coeur-Bizot S., Mandairon N., Mantel M., Bensafi M., 2023, A pilot study of the impact of smells on the behavior of level 3 autistic children and adolescents during an ongoing task, https://doi.org/10.1101/2023.12.15.571849 | pl |
| dc.references | DeMyer M., 1975, Research in infantile autism: a strategy and its results, „Biological Psychiatry”, vol. 10, s. 433–452. | pl |
| dc.references | Eagleman D., 2023, Dynamiczny mózg. Historia nieustannych przeobrażeń, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka. | pl |
| dc.references | Gałecki P., Pilecki M., Rymaszewska J., Szulc A., Sidorowicz S., Wciórka J., 2018, Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-V, Wrocław: Wydawnictwo Edra Urban & Partner. | pl |
| dc.references | Gilbert A., 2010, Co wnosi nos? Nauka o tym, co nam pachnie, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. | pl |
| dc.references | Gottfried J.A., 2006, Smell: central nervous processing, „Advances in Oto-Rhino-Laryngology”, vol. 63, s. 44–69. | pl |
| dc.references | Hamerlińska A., 2019, Węch przedmiotem badań również logopedii, „Logopedia”, nr 48(1), s. 187–201. | pl |
| dc.references | Hamerlińska A., 2023, Olfactor – an invention for olfactory stimulation, Kraków: Jagielloński Instytut Wydawniczy. | pl |
| dc.references | Hamerlińska A., 2024, Metoda Terapii „Olfactor” w przestrzeni nauk pedagogicznych: w neurodydaktyce, pedagogice specjalnej i logopedii, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, t. 43, nr 3, s. 155–172, http://doi.org/10.17951/lrp.2024.43.3.155-172 | pl |
| dc.references | Hawkes C.H., 2002, Smell and taste complaints, London: Butterworth-Heinemann. | pl |
| dc.references | Hermelin B., O’Connor N., 1970, Psychological Experiments with Autistic Children, Oxford: Pergamon Press. | pl |
| dc.references | Huang G., Qiu Y., Tan S., Mamo Q., Zou L., 2022, Impaired odor identification ability and olfactory hedonic capacity in children with elevated autistic traits, „Journal of Sensory Studies”, no. 4, s. 1–8. | pl |
| dc.references | Jaarsma P., Welin S., 2012, Autism as a Natural Human Variation: Reflections on the Claims of the Neurodiversity Movement, „Health Care Analysis”, vol. 20(1), s. 20–30. | pl |
| dc.references | Kinnaird E., Stewart C., Tchanturia K., 2020, The relationship of autistic traits to taste and olfactory processing in anorexia nervosa, „Molecular Autism”, vol. 11, 25, https://doi.org/10.1186/s13229-020-00331-8 | pl |
| dc.references | Kotas R., 2021, Opracowanie obiektywnej metody detekcji i analizy zaburzeń w węchowych potencjałach wywołanych, seria „Monografie Politechniki Łódzkiej”, Łódź: Politechnika Łódzka. | pl |
| dc.references | Kovács T., Cairns N.J., Lantos P.L., 1999, Beta amyloid deposition and neurofibrillary tangle formation in the olfactory bulb in ageing and Alzheimer’s disease, „Neuropathology and Applied Neurobiology”, vol. 25(6), s. 481–491. | pl |
| dc.references | Larsson M., Tirado C., Wiens S., 2017, A Meta-Analysis of Odor Thresholds and Odor Identification in Autism Spectrum Disorders, „Frontiers in Psychology”, vol. 8, 679. | pl |
| dc.references | Lotter V., 1966, Epidemiology of autistic conditions in young children: I. Prevalence, „Social Psychiatry”, vol. 1, s. 124–137. | pl |
| dc.references | Majewicz P., 2023, ICD-11 – implikacje w badaniach i praktyce psychologiczno-pedagogicznej, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, t. 42, nr 1, s. 123–139. | pl |
| dc.references | Marciniak Firadza R., 2021, Zmysł węchu – istota, zaburzenia, diagnoza, terapia (Na przykładzie logopedy pracującego z dziećmi), „Logopedia”, nr 50(2), s. 169–183. | pl |
| dc.references | Moberg P.J., Agrin R., Gur R.E., Gur R.C., Turetsky B.I., Doty R.L., 1999, Olfactory dysfunction in schizophrenia: A qualitative and quantitative review, „Neuropsychopharmacology”, vol. 21, s. 325–340. | pl |
| dc.references | Mydlikowska Śmigórska A., Śmigórski K., Rymaszewska J., 2019, Specyfika funkcjonowania węchowego osób starszych. Różnice między starzeniem się fizjologicznym a patologią, „Psychiatria Polska”, nr 53(2), s. 433–446. | pl |
| dc.references | Odowska Szlachcic B., 2010, Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia. | pl |
| dc.references | Pereira L., Grave J., Noll J., Derntl B., Soares S., Brás S., Sebastião R., 2023, Characterisation of Physiological Responses to Odours in Autism Spectrum Disorders: A Preliminary Study, „Applied Sciences”, vol. 13(3), 1970. | pl |
| dc.references | Pisula E., 2014, Autyzm – przyczyny, symptomy, terapia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia. | pl |
| dc.references | Polski Instytut Ekonomiczny, Fundacja JiM, 2022, Droga do otwarcia rynku pracy w Polsce dla osób autystycznych, Warszawa, https://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-content/uploads/2022/03/Autyzm...-18.01.2022-HH-net-1.pdf (dostęp: 10.02.2024). | pl |
| dc.references | Rapiejko P., 2006, Zmysł węchu, „Alergoprofil”, nr 2, s. 4–10. | pl |
| dc.references | Rutter M., 1970, Autistic children: infancy to adulthood, „Seminars in Psychiatry”, vol. 2, s. 435–450. | pl |
| dc.references | Rutter M., 1978, Diagnosis and definitions of childhood autism, „Journal of Autism & Childhood Schizophrenia”, vol. 8(2), s. 139–161. | pl |
| dc.references | Schopler E., Reichler R.J. (red.), 1976, Psychopathology and child development: Research and treatment, New York: Plenum Press. | pl |
| dc.references | Sienkiewicz Jarosz H., Bieńkowski P., 2012, Neurologiczne aspekty zaburzeń smaku, „Neurologia po Dyplomie”, t. 7, nr 5, s. 61–66. | pl |
| dc.references | Silberman S., 2017, Neuroplemiona. Dziedzictwo autyzmu i przyszłość neuroróżnorodności, Białystok: Wydawnictwo Vivante. | pl |
| dc.references | Suchowersky O., Reich S., Perlmutter J., Zesiewicz T., Gronseth G., Weiner W.J., 2006, Practice parameter: Diagnosis and prognosis of new onset Parkinson disease (an evidence-based review). Report of the Quality Standards Subcommittee of the American Academy of Neurology, „Neurology”, vol. 66, s. 968–975. | pl |
| dc.references | Tavassoli T., Hoekstra R.A., Baron-Cohen S., 2014, The Sensory Perception Quotient (SPQ): development and validation of a new sensory questionnaire for adults with and without autism, „Molecular Autism”, vol. 5(1), 29. | pl |
| dc.references | Urban M., Rabe-Jabłońska J., 2007, Dysfunkcje węchowe u chorych na schizofrenię, „Psychiatria Polska: Organ Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego”, t. 41(4), s. 503–512. | pl |
| dc.references | WHO, 2024, ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics, https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en (dostęp: 10.02.2024). | pl |
| dc.references | Wicker B., Monfardini E., Royet P.J., 2016, Olfactory processing in adults with autism spectrum disorders, „Molecular Autism”, vol. 7, 4. | pl |
| dc.references | Wing L., 1981, Asperger’s syndrome: A clinical account, „Psychological Medicine”, vol. 11, s. 115–130. | pl |
| dc.references | Wing L., 2005, Reflections on opening Pandora’s box, „Journal of Autism and Childhood Schizophrenia”, vol. 8, s. 79–97. | pl |
| dc.references | Zwaigenbaum L., 2006, Neurobiologia rozwojowa zaburzeń ze spektrum autyzmu, „The Journal of Neuroscience”, vol. 26, s. 97–106. | pl |
| dc.contributor.authorEmail | Hamerlińska, Agnieszka - hamer@umk.pl | |
| dc.contributor.authorEmail | Szeler, Katarzyna - k.szeler@mazowiecka.edu.pl | |
| dc.identifier.doi | 10.18778/2544-7238.11.05 |
Pliki tej pozycji
Pozycja umieszczona jest w następujących kolekcjach
Poza zaznaczonymi wyjątkami, licencja tej pozycji opisana jest jako https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0