Les paradoxes de la mélancolie d’après le "Problème XXX " d’Aristote

Abstract

Przedmiotem artykułu jest jeden z podstawowych dla tradycji medycznofilozoficznej tekstów, uznawany aż po osiemnasty wiek, który próbuje objaśnić zjawisko melancholii. Traktat ‒ Zagadnienia przyrodnicze (XXX 953a-955a) Pseudo-Arystotelesa – rozpoczyna w dziejach ludzkości obszerny cykl tekstów traktujących o melancholii i stanowił już niejednokrotnie obiekt naukowych badań dla historyków myśli. W rozprawie tej Arystoteles dokonuje w sposobie myślenia o melancholii intelektualnej rewolucji porównywalnej do przewrotu, do którego niegdyś doprowadził Hipokrates w sposobie myślenia o epilepsji. W tym tekście również po raz pierwszy Stagiryta próbuje za pomocą terminologii naukowej wyjaśnić wszelkie ulotne i trudne do zdefiniowania z psychologicznego punktu widzenia stany ludzkiej duszy. Celem artykułu jest wykazanie trzech paradoksów czysto medycznych w studium Arystotelesa: niejasnych podstaw teoretycznych zjawiska melancholii, natury czarnej żółci oraz fizjologicznych przesłanek geniuszu.

One cannot examine the paradoxes of melancholy without turning again to one of the founding texts of the medical and philosophical tradition that remained alive until the XVIII century, a tradition that sought to account for the phenomenon of melancholy. The text ‒ Problem XXX, from the Pseudo- Aristotelian treatise (Problemata physica, XXX, 953a-955a), is at the origins of a series of other texts dealing with melancholy that have attracted the interest of a number of historians of ideas. Problem XXX initiated on the question of excesses of the human soul, an intellectual revolution of similar importance to the one achieved by Hippocrates on the subject of epilepsy. In the Problem, Aristotle attempted, for the first time, to give an account of vague and hard to define psychological states strictly in medico-philosophical terms. Our purpose is to analyse the manner in which this celebrated problem has given its orientation to medical thought three paradoxes concerning the theory of melancholy, the nature of the black bile and the nature of genius.