Zabytek przyjazny środowisku – możliwości stosowania proekologicznych rozwiązań w teorii i praktyce. Zarys problemu

Abstract

The problem of climate change and the effects it may cause has resulted in European Union inducing top-down planning of practical measures to prevent these changes. Attempts to introduce pro-ecological solutions are also visible among the historic buildings. These activities are not standardised, and currently the protection of monuments faces the challenge of introducing changes in the theory of conservation. An opportunity to standardize pro-ecological solutions used within historic buildings is the project of standards for conservation procedures prepared by the National Heritage Board of Poland, including the issuance of permits for photovoltaic installations in historic buildings, in their surroundings and in protected areas.This article answers the questions: is it possible to protect the climate by protecting monuments, or are the issues of generating renewable energy and the protection of historic buildings treated as equal social interests in accordance to the sustainable development policy? In order to answer these questions, it is necessary to first analyze the applicable law and determine to what extent the conservation theory allows the use of pro-ecological solutions in historic buildings. The analysis of legal provisions and jurisprudence is complemented by the presentation of the results of interviews with architects offering design services in historic buildings (seven persons) and officials of the Voivodship Office for the Protection of Monuments in Łódź (three persons).It should be borne in mind that historic properties are a part of special cultural resource that should be taken care of. Taking care of the environment in the context of climate change is equally important, but planning pro-ecological activities cannot be put in opposition to the preservation of cultural heritage.

Problem zmian klimatycznych i skutków, jakie mogą one wywołać spowodował odgórne planowanie przez kraje Unii Europejskiej praktycznych działań, które mają zapobiec tym zmianom. Próby wprowadzania proekologicznych rozwiązań widoczne są także wśród zabytkowej zabudowy. Działania te nie są ustandaryzowane, obecnie ochrona zabytków stoi przed wyzwaniem wprowadzenia zmian w teorii konserwatorskiej. Szansą na standaryzację proekologicznych rozwiązań stosowanych w obrębie zabytkowych obiektów jest przygotowywany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa projekt standardów postępowań konserwatorskich, w tym wydawanie pozwoleń na instalacje fotowoltaiczne w obiektach zabytkowych, w ich otoczeniu i na obszarach chronionych.Niniejszy artykuł odpowiada na pytania: czy chroniąc zabytki można chronić klimat, czy zgodnie z polityką zrównoważonego rozwoju wytwarzanie energii odnawialnej oraz ochrona zabytkowego budownictwa są traktowane jako równorzędny interes społeczny? Aby odpowiedzieć na te pytania należy w pierwszej kolejności przeprowadzić analizę obowiązującego prawa i określić, w jakim zakresie teoria konserwatorska zezwala na wykorzystanie proekologicznych rozwiązań przy zabytkowych obiektach. Dopełnieniem analizy przepisów prawnych i orzecznictwa jest przedstawienie wyników wywiadów z architektami oferującymi usługi projektowe w zabytkowych obiektach (siedem osób) oraz urzędnikami Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi (trzy osoby).Należy mieć na uwadze, że zabytkowe nieruchomości należą do szczególnego zasobu kulturowego, o który należy dbać. Dbanie o środowisko w kontekście klimatycznych zmian, jest równie ważne, jednak planowanie działań proekologicznych nie może być stawiane w opozycji do zachowania dziedzictwa kulturowego.