Struktury kościoła rzymskokatolickiego w Polsce

Abstract

W Polsce od wielu lat dyskutowane jest miejsce Kościoła we współczesnym państwie i społeczeństwie. Jednym z wymiarów powiązań jest administracja. Można się zastanawiać czy struktury terytorialne i organizacyjne instytucji jaką jest Kościół rzymskokatolicki powinny być dopasowane do struktur terytorialnych administracji państwowej. We Francji czy Wielkiej Brytanii stanowią lub stanowiły one podstawę samorządności na najniższym szczeblu. Poczucie tożsamości lokalnej wyrasta tam z poczucia przynależności do parafii. Ciekawe jest także, jak struktury kościelne kościoła powszechnego stają się strukturami narodowymi i dopasowują się do kształtu państwa narodowego. Celem artykułu jest prześledzenie tego procesu od początku Państwa Polskiego do współczesności. Ma on charakter kompilacyjny. Podjęto w nim próbę przeniesienia na grunt geografii dorobku historyków Kościoła katolickiego oraz prawników i administratywistów. Struktury terytorialne Kościoła katolickiego w Polsce od początku jego istnienia ulegały ciągłym zmianom. Przez większość tego okresu nie pokrywały się one z granicami państwowymi i granicami administracyjnymi. Dopiero od niedawna prowadzona jest polityka dostosowania obszaru podlegającego Episkopatowi krajowemu do obszaru tego państwa. Do tej pory jednak nie udało się dopasować struktur niższego rzędu. Dotyczy to zarówno gmin i parafii, jak i województw i diecezji. Szczególnie w pierwszym przypadku ten dualizm odczuwany jest przez mieszkańców–parafian.

We have discussed the role of Catholic Church in modern Polish society and state for at least two last decades. New political system caused changes in attitudes towards this institution. The institution because Church, in theology Christ and people, is seen also as such when one analyses relation with state. One of the exemplifications of these relations is administrative structure and territorial division. It is interesting how two constructs, secular and sacral, are comparable. In France or Britain church’s territorial structures were basis for states’ local divisions and gave solid bases for civil society creation – territorial identity is rooted in parishes there. Another problem is how structures cohere on the state level. The aim of the article is to examine these processes in Polish context. It is also an attempt to transpose Church’s historians and lawyers’ achievements into geography. The territorial structures of Polish Catholic Church have constantly evolved since year 966. For most of the time they have differed from the state territorial structures. Only after the Second World War policy of “closing” nation church and nation state organization was successful. Though on regional and local level there is no convergence. This dualism is seen in communes very clearly.