Verfassungsgerichtsbarkeit in sozialistischen Staaten Europa

Abstract

Problem instytucjonalnych form kontroli zgodności prawa z konstytucją w państwach socjalistycznych budzi coraz większe zainteresowanie. Przyjmowane są tutaj bardzo zróżnicowane system y kontroli konstytucyjności prawa. W początkowym okresie istnienia państw socjalistycznych doktryna oraz praktyka konstytucyjna nie dopuszczały możliwości powoływania organów pozaparlamentarnych w postaci sądów konstytucyjnych, do których należałaby kontrola konstytucyjności ustaw i innych aktów normatywnych. System wyłącznej samokontroli parlamentu w zakresie kontroli konstytucyjności ustaw istniał we wszystkich państwach socjalistycznych do 1963 r., kiedy to nowa konstytucja Jugosławii przewidziała powołanie sądów konstytucyjnych zarówno na szczeblu federacji, jak i w republikach związkowych. Sądy konstytucyjne w Jugosławii rozpoczęły swoją działalność w lutym 1964 r. i przejawiają ożywioną aktywność. W 1972 r. zostały powołane również sądy konstytucyjne na szczeblu dwu krajów autonomicznych: Wojwodiny i Kosowa. Także ustawa konstytucyjna o federacji czechosłowackiej z 27 października 1968 r. przewiduje po-wołanie podobnych organów na szczeblu federacji i dwu republik związkowych. W Czechosłowacji, pomimo istnienia konstytucyjnej regulacji sądownictwa konstytucyjnego, instytucja ta nie została do tej pory powołana do życia. Trzecim państwem socjalistycznym, którego konstytucja przewiduje istnienie sądu konstytucyjnego jest Polska — po nowelizacji konstytucji w dniu 26 marca 1982 r. Trybunał Konstytucyjny w PRL podjął swą działalność z dniem 1 stycznia 1986 r., tj. dopiero po uchwaleniu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w dniu 29 kwietnia 1985 r. oraz uchwały Sejmu w sprawie szczególnego trybu postępowania przed Trybunałem w dniu 31 lipca 1985 r.