La Problématique des sens dans "La Divine comédie"

Abstract

Rozprawa ta zmierza do zbadania problemu sensów w Boskiej Komedii przez rozpatrzenie semantycznego funkcjonowania tekstu. Wyjaśnienia Dantego są dość niejasne: raz mówi on o czterech sensach Boskiej Komedii, innym razem o dwóch sensach — o sensie literalnym i o sensie alegorycznym, z tym że ten drugi dzieliłby się na sens moralny i na sens anagogiczny. Zamieszanie pochodzi stąd, że Dante nic czyni rozróżnienia — przynajmniej w tym względzie — pomiędzy formą wyrazu (ekspresji, i formą zawartości). Ale jeśli się rozpatruje samo dzieło zauważa się, iż można rozróżnić kilka rodzajów tekstów których funkcjonowanie znaczeniowe jest różne. Przede wszystkim, jest tu plan wyobraźniowego spektaklu widzianego przez Dantego. Spektakl ten stanowi mimesis pewnej koncepcji świata, czystą alegorię. Otóż w tych tekstach porównania, metafory konstruują pierwszą waloryzację Świata dantejskiego. Co więcej, postaci mówią, wyjaśniają swoje błędy, usprawiedliwiając w ten sposób swoje kary, ale ciągle pozostajemy tutaj w świecie spektaklu. Innym planem eksplikatywnym jest plan przewodników — Wirgilego, Beatrice, Stacjusza, Św. Bernarda, a trzeba by doń dorzucić sny i wizje. Komentarze tych przewodników są często wyrażone jasnym językiem filozofii lub teologii. Narzucają one na plan spektaklu dobitną hermeneutykę. Pozostają jeszcze dwa rodzaje tekstów, Jeden z nich ukonstytuowany jest przez apele do czytelników. Pełnią one w tekście funkcje — według Jakobsona— fatyczne i konatywne. Drugi rodzaj tekstu-którego funkcja jest emotywna — uformowany jest przez wielkie inwestycje, bezpośrednie interwencje pisarza. Widać, że Boska Komedia — przez zróżnicowanie rodzajów tekstów — zawiera swoją własną hermeneutykę. Teksty działają pomiędzy sobą w sposób refleksywny i działają naświetlająco dla zrozumienia polisemii dzieła.