Ces „pauvres aveuglés d’amour” ... (Les divers sens du mot 'pauvre' dans l'Heptaméron)

Abstract

Ten pojawiający się przeszło 200 razy w tekście przymiotnik nie jest bynajmniej świadectwem ubóstwa językowego autorki, ale świadczy o zasługującej na baczniejszą uwagę rozmaitości jego zabarwienia znaczeniowego lub uczuciowego. Analiza 50 nowel, bowiem aż w tylu występuje, prowadzi do wniosku, że choć nie pojawia się w innych niż powszechnie spotykane w słownikach znaczeniach, znaczenia przenośne stanowią w nich dominantę stylistyczną. Jeśli w znaczeniu dosłownym (ubogi, niemajętny) występuje stosunkowo rzadko, użyty w przenośni (godzien litości, żałosny, marny, nędzny), zabarwia się emocjonalnie w zależności od reakcji, jaką wywołuje przedstawiana sytuacja, oraz od stanowiska światopoglądowego, charakteru i usposobienia narratora, a często trzeba by słyszeć ton wypowiedzi, by móc rozstrzygnąć, czy przymiotnik ten wyraża szczere współczucie bądź rozbawienie, ironię, a nawet pogardę. (Dla tłumacza stanowi to dodatkową trudność, którą tylko gruntowna znajomość świata i psychiki narratorów Heptameronu pozwoli usunąć). Z tych różnych zabarwień uczuciowych znaczenie „godzien litości czy współczucia” spotyka się najczęściej jakby litość i współczucie były w intencjach narratorów i samej autorki najwłaściwszą postawą wobec nędzy człowieka i busolą postępowania w stosunkach międzyludzkich. W ten sposób przymiotnik „biedny” staje się kluczem do zrozumienia osobowości naluraliter Christiana autorki, co zarazem świadczy, że Heptamcron jest kontynuacją jej poezji religijnej, przeciwstawiającej już od Zwierciadła grzesznej duszy małość i nędzę człowieka (rien) boskiej wszechmiłości i wszechmocy (Tout).