Joan Riviere - Kobieta za maskaradą (zarys biografii)

Abstract

Joan Riviere, a British psychoanalyst, is best known for her concept of femininity as masquerade, which gained recognition in feminist and philosophical circles through Judith Butler and her Gender Trouble. This paper analyzes Riviere’s life and work in the context of tensions between psychoanalysis, philosophy, and feminism. In part (I), I discuss why the relationship between these fields is not unproblematic. Part (II) focuses on Riviere’s biography, showing how various narratives – by Anna Verrall (Riviere’s mother), Ernest Jones, Sigmund Freud, and her collaborators – shape her image. The most interesting thread is Riviere's absence from discourse, the lack of reference to her, despite her significant contribution to psychoanalysis. While her concept appears in works at the intersection of philosophy, psychoanalysis, and feminism, her figure remains incomplete and elusive. More important than her image are the concrete actions she took, which had a real impact on the development of psychoanalysis. This paper, introducing Polish readers to Riviere’s figure, contributes to a deeper reflection on her contribution to the history of psychoanalysis and feminism.

Joan Riviere, brytyjska psychoanalityczka, najbardziej znana jest z koncepcji „kobiecości jako maskarady”, która w kręgach feministycznych i filozoficznych zyskała rozgłos dzięki Judith Butler i jej Gender Trouble. W niniejszym tekście analizuję życie i dorobek Riviere w kontekście napięć między psychoanalizą, filozofią i feminizmem. W części I wyjaśniam, czemu związek wspomnianych dziedzin nie jest nieproblematyczny. Część II skoncentrowana została na biografii Riviere i ukazuje, jak różne narracje – Anny Verrall (matki Riviere), Ernesta Jonesa, Zygmunta Freuda czy jej współpracowników – kształtują jej obraz. Najbardziej interesującym wątkiem jest nieobecność Riviere w dyskursie, niepowoływanie się na nią, mimo jej znaczących osiągnięć w dziedzinie psychoanalizy. Choć jej koncepcja przywoływana jest w pracach z pogranicza filozofii, psychoanalizy i feminizmu, postać Riviere pozostaje niepełna i trudna do uchwycenia. Ważniejsze niż jej obraz są konkretne działania, które miały realny wpływ na rozwój psychoanalizy. Tekst ten, zapoznając polskiego czytelnika z tytułową bohaterką, stanowi przyczynek do głębszej refleksji nad jej wkładem w historię psychoanalizy i feminizmu.